Kusur, hukuk düzeninin hoş görmediği ve hukuk düzenini bozan hareketler bütünü olarak tanımakta olup, kusurlu olan davranış daima hukuka aykırı bir davranıştır. ANTALYA, Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I-II-III, İstanbul 2018, s.416;KOÇHİSARLIOĞLU, Cengiz, Haksız Eylem Kusuru, C.I-II, Ankara 1990 (Basılmamış doçentlik tezi), s.199 vd; TANDOĞAN, Haluk, s.46.

Yargıtay’ın Yerleşik İçtihatlarında ağır kusur olarak sayılan hallerden bazıları; fiziksel şiddet uygulamak, hakaret etmek, güven sarsıcı davranışlarda bulunmak, sadakatsizlik, eşi dışındaki erkeklerle fotoğraf paylaşmak, kişilik haklarına saldırı mahiyetindeki eylemler, cinsel birliktelikten kaçınmak, kıskanmak ve aşırı baskıcı davranmak, eşin annesini evden kovmak, başka bir kadın ile yaşamak, müşterek çocuklara ebeveynlik yapamamak, birlik görevlerini yerine getirmemek, eski sevgilisinin fotoğraflarını saklamak, eşini ekonomik olarak aşağılamak ve ölümle tehdit etmek, hastalığı ile ilgilenmemek, eşini beğenmemek ve aşağılamak, hırsızlıkla suçlamak , mali durumunu gizlemek müşterek çocukların hastalığı ile ilgilenmemek, ailesi ile tehdit etmek, yatak odası sırlarını paylaşmak halleri örnek gösterilebilir. Kusur kast veya ihmal şeklinde gerçekleşebilir. Kast doğrudan veya dolaylı olabileceği gibi ihmal de; ağır ihmal, hafif ihmal, bilinçli veya bilinçsiz şekilde gerçekleşebilir. YHGK., 24.02.2016 tarih, 2014/2-813 E. ve 2016/157 K,Y.2.HD., 26.09.2019 tarih, 2019/5820 E. Ve 2019/9249 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 09/09/2019 tarih, 2019/3959 E. Ve 2019/8345 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 20.06.2019 tarih, 2019/3621 E. ve 2019/7521 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 03.07.2019 tarih, 2019/2770 E. Ve 2019/8078 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 02.10.2019 tarih, 2019/5322 E. ve 2019/9539 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 25.06.2019 tarih, 2018/3195 E. ve 2019/9669 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 17.06.2019 tarih, 2019/3825 E. ve 2019/7270 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 12.06.2019 tarih, 2109/1013 E.ve 2019/7072 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 23.05.2019 tarih, 2018/5497 E. ve 2019/6717 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 21.05.2019 tarih, 2019/2933 E. ve 2019/6431 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 02.05.2019 tarih, 2018/8157 E. ve 2019/6303 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 02.05.2019 tarih, 2019/724 E. ve 2019/5238 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 21.05.2019 tarih, 2018/8282 E. ve 2019/6418 K. sayılı ilam. Y.2.HD., 20.05.2019 tarih, 2019/1332 E. ve 2019/6248 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 30.04.2019 tarih, 2018/3545 E. ve 2019/5165 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 29.04.2019 tarih, 2018/4900 E. ve 2019/5044 K. sayılı ilam.  Y.2.HD., 17.04.2019 tarh, 2018/3569 E. ve 2019/4793 K. sayılı ilam. 

Evlilik; cinsiyetleri farklı iki kişinin, tam ve devamlılık arz eden bir hayat birlikteliği yaratmak üzere, hukuka uygun bir biçimde hayatlarını birleştirmeleridir. Bu birleşmedeki gaye hayatın getireceği iyi ya da kötü şeyleri omuz omuza karşılamak, maddi veya manevi olarak birbirinin destekçisi olabilmek, sevgi, sadakat ve güven ile bu birlikteliği yürütebilmekten ibarettir. AKINTÜRK, Turgut / ATEŞ KARAMAN, Derya, Türk Medeni Hukuku 6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanunu ve Yeni Yasal Düzenlemelere Uyarlanmış Aile Hukuku, C. 2, 14. Bası, İstanbul 2012, s. 59; AYAN, Serkan, Evlilik Birliğinin Korunması, TBB Yayınları: 58, Ankara Mart 2004, s. 10; PALAMUT, Mehmet Emin, Medeni Hukuk, Alfa Akademi Yayınevi, İstanbul 2004, s. 84; OĞUZOĞLU, Hüseyin Cahit, Medeni Hukuk II Aile Hukuku, 2. b.s., Ankara, Güney Matbaacılık, 1949, s. 3; ŞAHİN, Emin, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Açıklamalı Uygulamalı-İçtihatlı Aile Hukuku Davaları, Ankara, 2002, s.69; YILDIRIM, Abdulkerim Türk Aile Hukuku, Savaş Yayınevi, İstanbul 2014, s. 26.-BELGESAY, Mustafa Reşit Aile Hayatı ve Boşanma Türk Kanunu Medenisi Şerhi Ek II, Ankara, Güzel İstanbul Matbaası, 1957, s. 6; BİRSEN, Kemaleddin, Medenî Hukuk Dersleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1954, s. 212; İNAN, Ali Naim, Türk Medeni Hukuku, 3. Bası Seçkin Yayınevi, Ankara 2014, s. 222.

Evliliğin sona erme sebepleri; Eşlerden birinin ölümü, Eşlerden birinin Gaipliği, Eşlerden birinin Cinsiyet Değiştirmesi ve Boşanmadır. Evlenmenin Geçersizliği ise ; Evlenmenin Yokluğu veya Evlenmenin Butlanı ile mümkün olmaktadır. Evlenmenin kurucu unsurlarının olmaması halinde evlilik yok sayılır. Evlenmenin yokluğu halleri çeşitlidir. Bunlar, evlenmenin ayrı cinsten taraflar arasında yapılmaması, evlenmenin evlendirme memuru önünde yapılmaması ve tarafların evlenme yönünde olumlu ifade kullanmamış olmasıdır.TMK.m.156 gereğince butlanla sakatlanmış bir evlilik hâkim kararıyla iptal edilinceye kadar geçerli bir evliliğin sonuçlarını doğurmaktadır. Evlenmenin mutlak butlanı; TMK.m.145’te sınırlı olarak sayılmıştır. Buna dayanarak hâkimin evliliği iptal etmesinden ibarettir. Evlilik, dava açılıp, mahkemeden butlan yönünde karar alıncaya kadar, geçerli bir evlenme niteliğindedir. Evlenmenin tüm hukuki sonuçlarını doğurur..(TMK.m.156) Kanunun saydığı bu sebepler ise, mevcut evlilik, ayırt etme gücünde sürekli yoksunluk, engel olacak derecede hısımlık, evlenmeye engel nitelikte akıl hastalığıdır.TMK.m.135 hükmü gereğince, taraflardan biri tekrar evlenmek istiyorsa, bir önceki evliliğin bitmiş olduğunu kanıtlamalıdır. Türk Medenî Kanun’u tek kişilik evlilik esasını benimsemiştir. Evlenecek kişinin karşı tarafın evliliğini bilip bilmemesi de bir önem taşımamaktadır. Nitekim kanun koyucu bu durumda iyi niyeti gözetmez. Yalnızca ilk evliliğin bir şekilde ortadan kalkmış olması durumunda iyi niyet korunabilir (TMK.m.147/III). Başka bir deyişle ilk evlilik, ölüm, boşanma veya iptal sebepleriyle sona ererse, ikinci evlenmedeki eşin iyi niyeti korunur. Bu evlilik geçerli bir evlenme niteliğindedir. Ayırt etme gücünden sürekli yoksun olan bir kişinin evliliği ise mutlak butlanla batıldır. (TMK.m.145) Önemli olan husus ayırt etme gücünden yoksunluğun sürekli olmasıdır. Nisbi butlan sebebi olan ayırt etme gücünden geçici yoksunluktan bunu ayıran en önemli özelliği sürekliliktir. Ancak sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olan taraf, sonradan ayırt etme gücüne sahip olursa, mutlak butlan davasını akıl sağlığı iyileşen eş açabilir . Bu durumda cumhuriyet savcısının dava hakkı ise ortadan kalkar. Engel derecede hısımlık TMK.m.129’da tahdidi olarak sayılmıştır. “Aşağıdaki kimseler arasında evlenme yasaktır: 1.Üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında, 2. Kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu veya altsoyu arasında, 3. Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi arasında” yapılmış ve yapılacak olan evliliklerdir. Bu evlilikler mutlak butlanla batıldır. “Evlenmelerinde sakınca bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla anlaşılan” akıl hastalarının evlenmelerinde bir engel yoktur. “ Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması” durumu ise TMK.m. 143/III’de düzenlenmiş olup, yapılan akit evliliğin mutlak butlanını doğurur. Nisbî butlan sebepleri, mutlak butlan sebeplerinde olduğu üzere Kanun’da tahdidî olarak sayılmıştır. Bunlar ayırt etme gücünden geçici yoksunluk, irade sakatlıkları, yasal temsilcinin rızasının bulunmamasıdır. Nisbi butlan sebeplerini mutlak butlan sebeplerinden ayıran en önemli özellik ileri sürülebilen taraflardır. Bir evliliğin mutlak butlanla batıl olduğunu birini herkes ileri sürebilirken, nisbi butlanla batıllığı yalnızca eşler ve yasal temsilciler ileri sürebilir.TMK.m.148’e göre, “ Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.” Geçici olarak ayırt etme gücünden yoksunluk hallerine sarhoşluk, uyuşturucu bir madde alımı, hipnoz olma, kendinde olmama gibi örnekler gösterilebilir. Yine Aldatma, Hata ve Korkutma gibi irade bozukluğu hallerinde eş, evliliğin iptal edilmesini dava edebilir.(Nisbi Butlan).Ayırt etme gücüne sahip küçük veya kısıtlı, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenirse, izni alınmayan yasal temsilci evlenmenin iptalini talep edebilir (TMK.m.153/I).Ayırt etme gününe sahip bulunan küçük veya kısıtlılar yasal temsilcinin izniyle evlenebilir. Fakat bu suretle evlenen kimse sonradan on sekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur, kısıtlı olmaktan çıkar veya karı gebe kalırsa evlenmenin iptaline karar verilemez.(TMK.m.153/I) GÖZLER, Kemal, Hukukun Temel Kavramları, Ekin Basım Yayın, Bursa 2010, s. 173.109 AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 220-OĞUZMAN, Kemal/ DURAL, Mustafa, Aile Hukuku, İstanbul, 1994, s.101; AKINTÜRK, Turgut / KARAMAN, Derya, Yeni Medeni Kanununa Uyarlanmış ve 6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanunu ile Karşılaştırmalı, Medeni Hukuk, 16. Bası, İstanbul 2011, s. 265.İKİZLER, Metin: Evlenmenin Hükümsüzlüğü, Ankara 2018, s. 143; YILDIRIM, Abdülkerim, s. 56,AKİPEK,ÖCAL, Şebnem, Medeni Hukuk-1., Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2014, s. 96; EDİS Seyfullah, Medeni hukuka giriş ve başlangıç hükümleri, AÜHF Yayınları, Ankara 1983, s. 153;AKINTÜRK / KARAMAN, Aile, s. 208.REMZİ, Mehmet / AYDIN, Sezer / ISPARTALI, Murat, Medeni Hukuk, 2.Bası, İstanbul 2012, s. 225.

Boşanmanın dayandığı ilkeler, kusur ilkesi, evlilik birliğinin temelinden sarsılması ilkesi, irade ilkesi ve elverişsizlik ilkesidir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması ilkesine göre, kusur ilkesinin hiçbir önemi yoktur. Başka bir deyişle, bir evlilikte eşlerden biri ya da her ikisinin kusurlu olması ya da birinin kusursuz olmasının hiçbir önemi yoktur. Ancak evlilik birliğinin temelinden sarsılması durumunda boşanmaya karar verilebilir. Evliliğin gaye ve görevlerini yitirmesi, devamının mümkün olmaması hallerinde bu evlilik artık bitmelidir. Nitekim, evliliğin amacı evlilik içindeki kişilerin ve varsa çocukların selameti ve mutluluğudur. Bu birliktelik sarsılmışsa bunu devam ettirmenin bir anlamı yoktur. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması ilkesi kusur ilkesinin aksine hâkime geniş bir takdir yetkisi tanır. Çünkü kusur ilkesi objektif olup, kusur sebepleri kanunda sayılmışken, evlilik birliğinin temelinden sarsılması hususunda hâkime geniş bir takdir yetkisi tanınmıştır. Türk Medenî Kanunu’nun 166’ıncı maddesi “Evlilik birliğinin sarsılması” hususunu düzenlemiştir. Buna göre; “Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir”. Evlilik birliğini temelden sarsacak olan olgu ve olayların mutlaka geçimsizlikten kaynaklanması gerekmez. Elde olmayan sebeplerle de evlilik birliği temelden sarsılabilir. Örneğin; eşlerden biri geçirdiği bir trafik kazası sebebiyle yatalak hale gelmiş ve bu sebeple evlilik birliğinin gerektirdiği sorumlulukların yerine getiremiyorsa ortada şiddetli bir geçimsizlik olmamasına karşın evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı söylenebilir. Eşler arasında yaşanacak olgu ve olaylar ister geçimsizlik ister daha farklı durumlardan kaynaklansın sonuç itibariyle eşler açısından evlilik birliğini devam ettiremeyecek şekilde sarsılmış ve taraflar için artık evlilik birliğini devam ettirme istek ve arzusunda değilse evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı kabul edilir. Yargıtay içtihatlarında evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını kabul ettiği olgu ve olaylar çok çeşitlidir. Yargıtay bir kararında ilgisiz davranışları evlilik birliğini sarstığını kabul ederken, bir başka karar da ise taraflardan birinin hürriyeti bağlayıcı ceza almış olmasının evlilik birliğini temelinden sarstığını kabul etmektedir. Evlilik birliğini sarsan sebebin ortadan kalması halinde ise dava düşecektir. Örneğin; uyuşturucu bağımlısı bir eşin bu bağımlılıktan kurtulması halinde davacı eş açısından evlilik birliği sürdürülebilir hale gelebilir. Yargıtay 2.Hukuk Dairesi’nin yerleşik içtihatlarında itiraz hakkının kötüye kullanıldığını kabul eden bazı örnekler şunlardır; birlikte yaşamaktan kaçınanın itirazı, evlilik birliğinin kendisine yüklediği görevleri yerine getirmeyen kişinin itirazı, tepki dışı ve ağır hakaretlerde bulunan eşin itirazı, uzun süre özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkum edilmiş olan eşin itirazı, kendisi boşanma davası açan kişinin itirazı hakkın kötüye kullanılması olarak nitelendirilmiştir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması halinde Yargıtay’ın kusur izafe ettiği olaylara örnek vermek gerekirse; eşin makul bir sebep olmaksızın çocuk yapmaktan kaçınması, tüp bebek tedavisinden kaçınması , bağımsız konut sağlamaması, beddua veya hakaret etmesi, kocanın çalışmaktan kaçması, yatak odası sırlarını başkalarına anlatması, aile sırlarını başkalarına anlatması, eşin şehir dışında çalışması, sosyal medyada çok sık vakit geçirmesi, eşinin dedikodusunu yapması aşırı cimri davranması, sürekli eleştiri yapılması, telefonlara çıkmaması, eşini işinden dolayı aşağılaması, eşini diğer insanlarla kıyaslaması, doğumda eşinin yanında olmaması, fiziksel görünüşle alay edilmesi, aşağılaması veya küçümsemesi, iftira atması, kendisine yakışmadığını söylemesi, suçlayıcı davranışlar sergilenmesi, üvey çocuğuna hakaret edilmesi, ailesine hakaret edilmesi, sevgisiz davranışlar gösterilmesi, aşırı kıskançlık gösterilmesi, kimseyle görüşmesine izin verilmemesi, tehdit etmesi, bırakıp gitmesi, dışarı atması, baskı yapması, giyim konusunda baskı yapması hürriyetinden yoksun bırakılması, ilgisiz davranılması, hastalığıyla ilgilenmemesi, eve sürekli geç gelinmesi, telefonuna şifre koyması ve telefonla güven sarsıcı davranışlar, evden kovması, baskı yapılması, sık sık evin terk edilmesi, temizlik kurallarına riayet edilmemesi, borçlarını ödememesi, çalışmamak, eşin maaşına el koyması, dinen boşadığını söylemesi, alkollü fotoğraflarını paylaşmak, eşinden habersiz altınlarını bozdurup evlenmeden önceki borçlarını ödemek, eşini bırakıp yurt dışına gitmek gibi durumlar kusurlu hallerden sayılmıştır.

Bunun yanında TMK.m.164 terki düzenlerken TMK.m.165 “akıl hastalığı” nı düzenlemiştir. Böylece, bu sebeplerin evlilik birliğini temelinden sarsacağı kabul edilmiştir. FEVZİOĞLU, s. 254; ÖZTAN, Aile, s. 641.CANSEL, s. 71; KÖPRÜLÜ, Bülent/ KANETİ, Selim, Aile Hukuku, İstanbul, 1985-1986, s. 152;İNAN, s. 222-AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 241; YALÇINKAYA/KALELİ, s. 29.Fizikî veya psikolojik rahatsızlıklara boşanma sebeplerinden akıl hastalığı, kısırlık, bulaşıcı hastalık, gelecek soylar için tehlike gibi durumları örnek gösterilebilir. Bu nedenler, aynı zamanda “evlilik birliğinin temelinden sarsılması” hali ile de ilişkilidir (Elverişsizlik İlkesi).

Boşanma sebepleri TMK.m.161-166’da düzenlenmiştir. Bahse konu kanunda belirtilen boşanma sebepleri; zina (TMK.m.161), hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış (TMK.m.162), suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (TMK.m.163), terk (TMK.m.164), akıl hastalığı (TMK.m.165) ve evlilik birliğinin sarsılması (TMK.m.166)’dır. Kanunda tahdidî olarak sayılan bu boşanma sebepleri dışında ise boşanma kararı verilemez. ANIL, s. 26; ERDEM, s. 98; HATEMİ/SEROZAN, s. 217; ÖZTÜRK, Ali, Aile Hukukunda Ayrılık, Türk Hukuku’nda Ayrılık Hükmü Şartları ve Sonuçları, Ankara,2015, s. 74; ÖZTAN, Aile, s. 644; SALMAN, Nihal/ UZUNBOYLU, Hüseyin, Eşlerin Boşanma Nedenleri ve Eğitimi, Pegem Akademi Yayıncılık, Türkiye Boşanma Nedenleri Araştırması, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, İstanbul 2015, s. 75. Özel boşanma sebepleri, zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk, akıl hastalığı olarak beş ana başlıkta düzenlenmiştir. Genel Boşanma sebepleri hakime geniş takdir yetkisi tanımaktadır. Bu sebepler; evlilik birliğinin temelinden sarsılması, anlaşmalı boşanma, eylemli ayrılık sebebiyle boşanma olarak kanunda sayılmıştır. Türk Medenî Kanunu’na göre sayılan sebeplerin tamamında evlilik birliği temelinden sarsılmış olmalıdır. ASLANOVA Kemale, Medeni Hukuk Dersi Sorular ve Cevaplar, 2.Bası, Ankara, 2018, s. 106. Türk Medenî Kanunu’nun kabul ettiği mutlak boşanma sebepleri; zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, terk, anlaşmalı boşanma, eylemli ayrılık sebebiyle boşanmadır. Mutlak boşanma sebeplerinde tarafların evlilik birliğini yürütemeyeceğine muhtemel gözüyle bakıldığından ayrıca evlilik birliğinin temelinden sarsılması aranmaz. Mutlak boşanma sebeplerinin varlığı halinde, boşanma için bahsedilen sebeplerin varlığı yeterli olup, hâkime bu sebeplerden dolayı müşterek hayatın çekilmez hale gelip gelmediğini inceleme ve takdir etme yetkisinin verilmemiştir. Nisbi boşanma sebeplerinin varlığı halinde sebebin varlığı yetmez. Hâkim ortaya çıkan ve ispatlanamamış sebebin diğer eş açısından ortak yaşamın katlanılmaz hale getirip getirmediğini araştırmalıdır. HATEMİ/SEROZAN, s. 230; GENÇCAN, Boşanma, s. 122; KILIÇOĞLU, s. 115; YILDIRIM, s.75.Türk Medenî Kanunu’nun kabul ettiği nisbi boşanma sebepleri; suç işleme, haysiyetsiz hayat sürme, akıl hastalığı, evlilik birliğinin temelinden sarsılması olarak düzenlenmiştir.

Zina aynı zamanda  mutlak bir boşanma sebebidir. Nitekim zinanın gerçekleşmiş olması yeterli olup; hâkim evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olup olmamasını araştırmak zorunda değildir.TMK.m.161. hükmü uyarınca; “Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir.” Zina sebebiyle boşanma kararı her iki eş içinde geçerlidir. Yani kanun koyucu kadın erkek ayırmadan eşler için zinayı bir boşanma nedeni olarak kabul etmiştir. Zina sebebiyle boşanmanın gerçekleşmesi için eşlerin farklı cinsten kişilerle birliktelik yaşaması gerekmektedir. Zina sebebiyle boşanmanın gerçekleşmesi için zina eyleminin başka bir deyişle cinsel ilişkinin gerçekleşmiş olması gerekir. Yalnızca yakınlaşma veya flört gibi durumlar zina sayılmamaktadır. Yine tecavüz gibi bir saldırı halinde gerçekleşen cinsel ilişki zina kapsamında değildir. Ancak Aynı evde yaşamak veya aynı odada kalmak da yine Yargıtay kararlarına göre zina sayılmıştır. Y.2HD.19.01.2012 tarih, 2010/22120 E. Ve 2012/670 K. Sayılı İlamı. Bunun yanında cinsel birliktelik dışında sayılabilecek öpmek, flört etmek, bir hayvanla ilişkiye girmek, eşin haberi olmadan yapılan yapay döllenme gibi haller zina sayılmamaktadır. Zinadan bahsedebilmek için öncelikle zinayı gerçekleştiren kişinin geçerli bir evliliği olmalıdır. Bir diğer ifadeyle zina evlilik birliği içinde gerçekleşmelidir. Ayırt etme gücüne sahip kişinin bilerek ve isteyerek zina etmesi kusurlu olduğunun göstergesidir. Zina eyleminin kasten ve iradi olarak işlenmesi gerektiğinden tecavüz gibi bir zorlama durumunda kusurdan ve zinadan söz edilemeyecektir. Ancak Yargıtay’ın geçmiş yıllarda verdiği bir kararda böyle bir durumun kocanın haysiyetini zedeleyeceği ve bu durumun evlilik birliğini temelinden sarsacağı belirtilmiştir.Y.2.HD. 01.03.1976 tarih, 1976/1414 E. Ve 1976/1767 K. Manevî bir cebir durumda cinsel ilişkiye rıza gösteren kadının kusurlu olup olmayacağı hususunda kadının “çok ciddi ve ağır bir manevi baskıyla ilişkiye razı olan kadının kusurlu bulunmayacağı” kabul edilmektedir. Söylenen tehdit ciddi nitelikte olmalı ve kişinin kendi, eşi veya çocuklarının hayatına ya da beden bütünlüğüne yönelik olmalıdır. Bu hallerde gerçekleşen cinsel ilişki zina olarak adlandırılmamaktadır. Bunun yanında eşin malına yapılan tehdit ile gerçekleşen ilişki zinadır. Zira buradaki tehdit hayati bir ciddiyet oluşturmayacaktır. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s.246; GENÇCAN, Boşanma, s. 138. TUTUMLU, s. 879; ZEVKLİLER, s. 803.Her iki eşin de ayrı ayrı zina eylemini gerçekleştirmesi bir diğerinin kusurunu hafifletmez. Karşılıklı açılacak davalarda kusur karşılaştırması yapılamaz. Yine birinin daha önce zina eylemini gerçekleştirmiş olması diğer eşten daha kusurlu olmasına yol açmaz. Tüm bunların yanında TMK.m.236/II’ye göre, zina sebebi ile boşanma halinde, hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.Y.2.HD., 05.12.2018 tarih, 2018/ 2885 E. Ve 2018 / 14103 K. Zina davalarında diğer davalarda olduğu gibi ispat yükü davacıdadır. Burada eşin mutlaka suçüstü yapması gerekmez. Davacı bu iddiasını her türlü delille ispat edebilir. Bu nokta da yalnızca şüphe yeterli olmaz. Bir kişinin zina yaptığına dair kuvvetli emareler varsa hâkim bunu zina olarak nitelendirebilir. Bu emareler; bir fotoğraf, aynı ev ya da otelde kalmak ve bunun ispatı niteliğindeki kayıtlar, doğum kayıtları ve DNA testleri, mektuplar, ses kayıtları, mesaj dökümleri, telefon ve bilgisayar kayıtları, resmî evraklar, soruşturma belgeleri, düğünle evlenmek ve somut olaylara konu olabilecek birçok delil ispata elverişlidir. Zina sebebiyle boşanma davası açma hakkı iki halde ortadan kalkar. Bu haller; zina yapan eşin affedilmesi ve hak düşürücü süredir. Davalı eşin zinayı ikrarı da yine zinanın bir kanıtı olarak değerlendirilse de, söz konusu kabul hâkimi bağlamaz. Hâkim dosyayı değerlendirip, dosyadaki delile yarar ispat araçlarını da göz önünde bulundurmalıdır. Keza yine davalı eşin yemini de bir delil olarak kullanılmaz. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 247; ÖZTAN, Aile, s. 649.Zina yapan eşin affedilmesi halini TMK.m.161/III’ te düzenlemiştir. Buna göre “Affeden tarafın dava hakkı yoktur”. Bu halde davacı eş zina yapan eşini affederse dava hakkı düşer. Ayrıca af zina yapan eşin kabulüne bağlı değildir. Af, şekle bağlı olmayıp açık ya da örtülü açıklanabilir. Zina olayını bilen eşin bunu bilerek zina eden eşle beraber tatile gitmesi veya bu durumu bildiği halde uzun süre beraber yaşaması affın bir göstergesidir.TMK.m.161/II hükmü uyarınca zina sebebiyle boşanma davası zinanın kesin olarak öğrenildiği tarihten itibaren altı ay içinde açılmalıdır. Bu hak her halde ise zina eyleminin gerçekleşmesinden itibaren beş yıl içinde kullanılmalıdır . Nitekim bu süreler hak düşürücü süreler olup, hâkim tarafından re’sen dikkate alınır. Süresinde zina davası açmayan eşin bu hakkı kaybeder. Eş artık sadece evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanma davası açabilecektir.

TMK.m.162’ye göre taraflardan biri diğerinin hayatına kast ederse, pek kötü davranışta bulunursa veya ağır biçimde onur kırıcı davranışta bulunursa diğer tarafa bu nedenlere bağlı olarak boşanma davası açabilir. Bu hüküm tek bir maddede düzenlenmiş olsa da kanun lafzından anlaşılacağı gibi tek bir boşanma sebebi değil, üç ayrı boşanma sebebi söz konusudur. Bunlar; hayata kast, kişiler için yıkıcı ve onur zedeleyici davranışların bütününü oluşturmaktadır. Hayata kast, eşlerden birinin diğer eşi bilerek ve isteyerek öldürmeye teşebbüs etmesiyle ortaya çıkar. Burada önemli olan nokta öldürme eylem ve isteğinin kasten, bilerek ve isteyerek gerçekleşmiş olmasıdır. Eşin öldürmek için kullandığı suç aletlerinin öldürmeye elverişli olmaması durumunda dahi öldürme saiki ile hareket edildiğinden hayata kast gerçekleşmiş sayılır. Eşin diğer eşin hayatına kast etmesi mutlak bir boşanma sebebidir. İhmale dayalı davranışlarda da yine kusurdan bahsedilemeyeceğinden hayata kast sebebiyle boşanma davası da açılamaz. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun verdiği bir kararda; “Türk Medenî Kanunu’nun 162 maddesi uyarınca hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış nedeniyle boşanma kararı verilmiş ve karar kesinleşmiştir, bu durumda ayrıca kusur değerlendirilmesi yapılamaz. Zira davacı kocanın bu hususta açtığı dava kabul edilmiş ve kusurun tamamının davalı kadında olduğu kabul edilmiş ve karar boşanma yönünden kesinleşmiştir. ”. demek suretiyle kusur karşılaştırmasının yapılamayacağını hükme bağlamıştır. Bir eşin diğer eşin hayatına kast etmesi aynı zamanda TCK’nın ilgili hükümlerince de adam öldürmeye teşebbüs suçunu oluşturur. Boşanma davasına bakan aile mahkemesi hâkimi ise BK.m.74 uyarınca ceza mahkemesince verilen hükümle bağlı değildir. Ancak aile mahkemesi hâkimi boşanma davası sürerken ceza mahkemesi sonucunu bekleyebilir. Yine ceza mahkemesinde verilen beraat kararıyla aile mahkemesi hâkimi bağlı olmaz. Ancak hukuk mahkemesi hakimi ceza davasında belirlenen maddi vakalarla bağlıdır. Hayata kast sebebiyle boşanma davası açılabilmesi için bir diğer önemli nokta ise hayata kastın eşe olmasıdır. Eş haricinde yakınlarına yönelecek eylem bu boşanma sebebinin konusu olmaz. Hayata kast sebebiyle boşanmaya karar verilmesi için gerçekleşen eylem somut olaya göre değerlendirilmesi gereken nedenlerken, bir eşin diğer eşi intihara teşvik etmesi hayata kast kavramına girer. İntiharda kullanılacak gereçlerin temin edilmesi, ölümüne seyirci kalınması ve elverişsiz araç kullanıldığı için ölümün gerçekleşmemesi halleri de hayata kast içinde değerlendirilir. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 249; ÖZTAN, Aile, s. 655.Hayata kast eylemi ölüm sonucunu doğurmamalı, teşebbüs aşamasında kalmalıdır. Ölüm gerçekleşirse evlilik kendiliğinden ölüm sebebiyle son bulacağından hayata kast sebebiyle boşanma davası açılamaz.

Pek kötü davranış, bir eşin diğer eşe yönelik, kişilik haklarına saldırı mahiyetindeki tüm eylem ve ağır ihlalleridir. Eşin sağlığına karşı yöneltilecek pek kötü davranışlara, aç bırakmak, zehirlemek veya hapsetmek gibi durumlar örnek verilebilir. Eşin vücut bütünlüğüne karşı saldırılar ise; işkence, ağır fiziki şiddet veya zulümlerdir. Pek kötü davranışın şiddeti ya da nasıl belirleneceği hususunda da yine pek kötü
muameleye maruz kalan eş bakımından söz konusu eylemlerin onun için çekilmez hale gelip gelmediği araştırılmalıdır. Bunun haricinde davranışların zulüm veya ıstırap niteliğinde olması gerekir. Pek kötü davranış sebebiyle açılacak olan boşanma davalarında kusur karşılaştırması yapılamaz. Bir diğer deyişle davacı eşin kusuru ne olursa olsun, davalının gerçekleştirdiği pek kötü muameleyi değiştirmez. Bu sebeple boşanma davası açılamasına davalının kusuru yeterlidir. YHGK., 30.01.2008 tarih, 2008/2-51 E. Ve 2008/87 K. Sayılı ilamı; Y.2.HD., 12.04.2016 tarih ve 2015/16293 E. Ve 2016/7380 K. 

Onur, kişinin kendi varlığına, kendi kişiliğine karşı beslediği saygıyı ya da başkalarının beslediği saygıyı ifade eder. Kişilerin bu değerlerine karşı kasten, bilerek ve isteyerek gerçekleştirilen eylemler ise onur kırıcı davranışların bütününü oluşturmaktadır. Onur kırıcı davranışın şeklinin bir önemi yoktur. Sözle yapılabileceği gibi yazılı olarak da herhangi bir şekilde gerçekleşebilir. Önemli olan yapılan eylemin doğrudan eşe yönelik olmasıdır. GENÇCAN, Boşanma, s.196. Y.2.HD. 13.12.2018 tarih ve 2018/5581 E. Ve 2018/14485 K. s,ARSEBÜK, Esat, Medeni Hukuk, Aile Hukuku, C.2, Ankara 1940, s. 737; GÖNENSAY, Samim,Medeni Hukuk, Aile Hukuku, C.2, Kısım 1, Karı Koca, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1937, s. 76; HATEMİ/KALKAN, s.116; KILIÇOĞLU, s.121; ÖZKAN, Hasan,Açıklamalı-İçtihatlı Aile Hukuku Davaları ve Tatbikatı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2004, s. 243.Kanun koyucu onur kırıcı davranışı yalnızca bu şekilde kabul etmemiş; ayrıca bu davranışın ağır olması şartını aramıştır. Bir davranışın önemli ağırlıkta bir davranış kapsamına girip girmeyeceğinin tahlilini ise hâkim yapar. Hâkim bu hususu değerlendirirken kişilerin yaşadığı koşulları, kültürlerini, geleneklerini, sosyal ve eğitim durumlarını gözetmek durumundadır. Tüm bu hususları değerlendirip onur kırıcı davranış sebebiyle boşanmaya karar verecek olan hâkim ise artık ortak yaşamın çekilmez hale gelip gelmediğini araştırmak zorunda değildir. Eşlerin bu davranışları alışkanlık haline getirip sürekli tekrarlaması halinde onur kırıcı davranış sebebiyle boşanma şartları oluşmaz. Ancak diğer şartların oluşması halinde evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanmaya hükmedilebilir. GENÇCAN, Boşanma, s. 200; ÖZTAN, Aile, s. 660.Y.2.HD. 06.12.2017 tarih, 2017/6182 E. Ve 2017/14100 K. Bir olayda ihmal söz konuysa onur kırıcı davranıştan söz edilemez. Kişiler bu halde yalnızca evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanma yoluna gidebilecektir. Taraflardan birinin akıl hastası olması halinde kusur atfı yapılamayacağından yine onur kırıcı davranış sebebiyle boşanma davası açılamaz. Ancak taraflar diğer şartlar da oluşmuşsa akıl hastalığı sebebiyle boşanma davası açabilir. Onur kırıcı davranış sebebiyle açılacak olan boşanma davalarında kusur karşılaştırması yapılamaz. Bir diğer deyişle davacı eşin kusuru ne olursa olsun, davalının gerçekleştirdiği onur kırıcı muameleyi değiştirmez. GENÇCAN, Boşanma, s. 200. YHGK., 30.01.2008 tarih, 2008/2-51 E. Ve .2008/87 K. Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış mutlak boşanma sebepleridir. Bu sebeple af durumunda dava hakkı düşmektedir. Af, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranışı gerçekleştirmiş kişinin kabulüne bağlı değildir. Eylemi gerçekleştiren eş ister kabul etsin ister etmesin affeden eşin dava hakkı düşecektir. Af herhangi bir şekle bağlı değildir. Yazılı ya da sözlü olabileceği gibi açık ya da örtülü de yapılabilir. Af kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğu için yasal temsilci ya da başka bir kişi vasıtasıyla yapılamaz. Ancak yine burada da kusur atfında olduğu gibi kişilerin ayırt etme gücüne sahip olmaları gerekmektedir. Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış hallerinde fillere önceden rıza gösterilmesi veya rıza göstereceğini söylemek kişilerin dava hakkını düşürmemektedir. Zira sayılan sebepler kişilik haklarına bir saldırı niteliğinde olup, kişilik haklarından feragat etmek mümkün değildir. Af aynı zamanda itiraz niteliğinde olduğundan hâkim şartlar oluştuğunda resen de gözetecektir. Af bir şarta bağlanamayacağı gibi affın geri alınması mümkün değildir. GENÇCAN, Boşanma, s. 204., Y.2.HD., 07.03.2016 tarih, 2015/ 14215 E. Ve 2016 / 4389 K.

Küçük düşürücü suç işleme artık nisbi bir boşanma sebebi olduğundan tek başına yeterli bir boşanma sebebi olmayıp ayrıca evlilik birliğinin çekilmez hale gelmiş olması şartı aranmaktadır. KILIÇOĞLU, s. 122; TUTUMLU, s. 902.Anayasa’nın ilgili maddeleri uyarınca; “…zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar…” şeklindeki tanımlamalarla yüz kızartıcı suçları belirleme yoluna gidilmiştir. Medeni Kanun’da uygulanan küçük düşürücü suç işleme sebebiyle boşanma davaları bakımından ise bu suç sınırlı değildir. Suç somut olaya göre değişiklik göstermektedir. Küçük düşürücü suçun boşanma davasına konu teşkil etmesi için suçu işleyen kişinin ceza soruşturması ya da kovuşturmasına uğramış veya bu suçtan hüküm giymiş olmasına gerek yoktur. Ayrıca ceza kovuşturmasından hüküm giymiş bir eş için aile mahkemesi hâkimi işlenen suç için küçük düşürücü bir suç olmadığı dolayısıyla bu sebebe dayanarak boşanma gerçekleşmeyeceği kanısına varabilir. İşlenen her suç yüz kızartıcı suç olmayıp, bu suçun küçük düşürücü suç olması gerekir. ZEYTİN, Zafer/ ERGÜN, Ömer, Türk Medeni Hukuku, 3.Bası, Ankara, 2017, s. 193.Küçük düşürücü bir suçun işlenip işlenmediğinin tayinini hâkim yapar. Kasten adam öldürme, hırsızlık, dolandırıcılık veya cinsel suçlarda küçük düşürücü suçlar içinde yer almaktadır. ARSEBÜK, s. 740; BİRSEN, s. 322; ÖZTAN, Aile, s.663; ÖZUĞUR, Evlilik, s. 91; VELİDEDEOĞLU, s. 203;Y.2.HD., 09.11.2009, 2009/16450 E. Ve 2009/19112 K.- Y.2.HD., 14.05.2018 tarih, 2016/18314 E. Ve 2018/6130 K. Eşin akıl hastası olması veya ayırt etme gücünden yoksun bulunması halinde küçük düşürücü suç sebebiyle boşanma davası açılamaz. Kişinin akıl hastalığı sebebiyle suç işlemesi halinde diğer şartlarında sağlanmasıyla akıl hastalığı sebebiyle boşanma davası açılabilir. Davalının kusurlu eyleminin ispatı ise davacıya aittir. Kanunda küçük düşürücü suç işleme sebebiyle dava açılması için herhangi bir süre öngörülmemiştir. Ancak bir görüşe göre küçük düşürücü suçun işlenmesinden belli süre sonra bu dava açılmalıdır. Nitekim geçen uzun süreler eşin affına delalet olur. Eşin affı ise suçun hoş görüldüğü ve anlaşıldığı anlamına gelecektir.

Haysiyetsiz hayat sürme birçok özel boşanma sebebinin aksine süreklilik gerektiren bir sebeptir. Bir başka deyişle kişiler bu davranışları adeta bir hayat tarzı haline getirmeli, davranışlar devamlı olmalıdır. Tek bir eylem olması halinde TMK.m.163’ün haysiyetsiz hayat sürmeye ilişkin hükümleri uygulama alanı bulmaz. GENÇCAN, Boşanma, s. 234; ÖZTAN, Aile, s. 665; SAYMEN/ELBİR, s. 250; VELİDEDEOĞLU, s. 205; Y.2.HD., 28.12.2011, 2011/1829 E. Ve 2011/23825 K. Haysiyetsiz hayat sürme, kişilerin içinde yaşadıkları toplumun ahlaki değerleriyle bağdaşmayacak şekildeki eylemler bütünü olarak tanımlanabilir. Örneğin; kadın ticareti yapıyor olmak, teşhircilik, ayyaşlık, uyuşturucu ticareti yapmak, kumarbazlık gibi sebepler haysiyetsiz bir yaşam sürüldüğünü gösterir. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 253; DEDE, s. 645; HATEMİ/KALKAN, s. 116; HELVACI, s. 1162; TUTUMLU, s. 904.  DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ, s. 107; ÖZKAN, s. 259. Haysiyetsiz yaşam sebebiyle boşanmaya karar verilebilmesi için ortak yaşamın çekilmez hale gelmesi gerekmektedir. ERGÜN, Ömer, TMK’nın 166’ncı Maddesinde Düzenlenen Boşanma Nedenleri, Hüseyin HATEMİ’ye Armağan, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Eylül 2005, s. 45.vd; AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 253; HELVACI, s. 1162; ÖZUĞUR, Evlilik, s. 90; TUTUMLU, s. 905.Haysiyetsiz hayat sürme eyleminin evlilik akdi gerçekleştikten sonra ortaya çıkması gerekir. Akıl hastası veya ayırt etme gücü bulunmayan eşe karşı bu sebeple boşanma davası açılamaz. Nitekim bu kişilere kusur atfı mümkün değildir. Kişi bilerek ve isteyerek iradi olarak haysiyetsiz yaşamı seçmeli, istemeli ve sürekli bir biçimde bu hayatı yaşamalıdır. Ancak iradi olmayan hayat biçimi sürekli olsa bile haysiyetsiz yaşam sürme kapsamına girmez. GENÇCAN, Boşanma, s. 235; TUTUMLU, s. 904.Kanunda haysiyetsiz yaşam sürme herhangi bir hak düşürücü ya da zamanaşımı süresine tâbi tutulmamıştır. Diğer eşin kusurlu daha çok olan eşi affetmesi, eşin bu durumuna rıza göstermesi, eşini teşvik etmesi veya bu duruma kendisinin de katılması gibi hallerde dava hakkının ortadan kalkacağı kabul edilmektedir. BERKİ, s. 175; SAYMEN/ELBİR, s. 249; VELİDEDEOĞLU, s. 206

Terk özel ve mutlak bir boşanma sebebidir. TMK.m.164 hükmü gereğince, taraflardan bir tanesi, evlilikten doğan sorumluluklarını yerine getirmemek amacıyla diğer tarafı terk ederse ve bu hal altı ay ve daha fazla sürede devam etmişse diğer eş ihtarın cevapsız kalmasıyla beraber boşanma davası açma hakkını elde eder. Medeni Kanun altı aylık bir süre öngörmüş, eşin evi terk etmesini izleyen dört aylık süre sonunda ihtarda bulunulmasını ve bunu takip eden iki ay içinde ihtarın sonuçsuz kalması halinde, dava hakkının doğduğunu kabul etmiştir. Terkin maddi unsuru olan ortak hayata son verme koşulu, eşlerden birinin ortak konuttan ayrılması ya da kaçması, geri dönmemesi ve haklı bir sebep olmaksızın ortak hayata son vermesidir. Eşlerin birlikte yaşadıkları halde, birlikte yatmamaları, oturdukları odaların farklı olması, birbirleriyle konuşmamaları terk sayılmaz. Zira bu hallerde evlilik birliği az da olsa devam etmektedir. Ancak bu hallerde şartları oluşmuşsa evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanma davası açılabilir. Ortak hayata son verme eylemi isteyerek olabileceği gibi evden atma gibi zorla gerçekleştirilecek eylemler sonucu da olabilir. Bu halde terk eylemini gerçekleştiren eş diğerini evden atan eştir. Bunun yanında eşlerden birinin diğerinin yakınlarıyla oturmak istememesi terk sebebi değildir. Bir eşin diğer eşi terke zorlaması durumu TMK.m.164’te açık bir şekilde düzenlenmiştir. Buna göre ortak konutu terke zorlayan eş terk sebebiyle boşanma davası açamaz. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 254; HATEMİ/KALKAN, s. 117; İPEK, s. 88. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 254; SAYMEN/ELBİR, s. 249; TUTUMLU, s. 913. ÖZTAN, Aile, s. 667. Y.2.HD., 13.03.2015 tarih, 2013/ 2-1688 E. Ve 2015 / 1032 K.  GENÇCAN, Boşanma,.250; ÖZTAN, Aile, s. 667; ÖZUĞUR, Evlilik, s. 99., Y.2.HD., 22.02.2017 tarih, 2015/22498 E. Ve 2017/1843 K., Y..2.HD., 15.06.2017 tarih, 2016/ 18628 E. Ve 2017 / 7501 K. Evlilik birliğinin beraberinde getirdiği ödevleri yerine getirmeme amacının bulunması terk sebebiyle boşanmanın manevi unsurudur. Diğer bir deyişle terk eylemi kasten yapılmalı ve hukuka aykırı olmalıdır. Kişi kötü niyetle ve haklı bir sebebi olmaksızın terki gerçekleştirmelidir. Burada önemli olan eşin evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerden kaçmak ve bu yükümlülükleri yerine getirmemek amacıyla hareket etmesidir. Terk eyleminin kabul görmesi için haklı bir sebebe dayanmaması gerekir. Örneğin; askerlik veya hastalık sebebiyle ortak konuttan ayrılmak zorunda kalan bir eş için terk eyleminden bahsedilemeyecektir. Yine eğitim, emir ya da bir karar sonucu evden uzaklaşmak zorunda kalan eş için de bu sebepler haklı birer sebep niteliğindedir. Kocanın ortak haneye zorla ve başka bir bayanı getirmesi ya da kocanın karısını anne babasıyla birlikte yaşamaya zorlaması halinde kadının evi terk etmesi haklı birer sebeptir. Terk edilen koca terk sebebiyle boşanma davası açamaz . Nitekim haklı bir sebep gösterebilen eşin evlilik birliğinin yüklediği ödevlerden kaçma gibi bir amacı yoktur. AKINTÜRK/KARAMAN, Aile, s. 255., Y.2.HD., 13.03.2015 tarih, 2013/ 2-1688 E. Ve 2015 / 1032 K. Altı aylık süre eşin evi terk etme tarihinden itibaren başlar . Terk eyleminin üzerinden en az dört ay geçtikten sonra, terk edilen eş mahkeme yoluyla veya noter aracılığı ile ihtarda bulunmak zorundadır . Terk edilen eş bunu sözlü olarak talep edemez. Ancak bir dilekçe ile talep edebilecektir. Hâkim ise terk eden eşe kalan iki ay içinde ihtarda bulunur. Yapılan ihtarda iki aylık süre net bir biçimde belli olmalıdır .Terk eden eşe yapılacak olan bu ihtar mahkeme ya da noter kanalıyla gerçekleştirilmelidir. Mahkeme ya da noterin göndereceği bu ihtarda, terk eden eşin iki ay içinde eve dönmesi gerektiği; dönmediği takdirde boşanma davasının açılacağı belirtilir ve bu husus ihtar olunur. Bunun yanında yine ihtarda iki ay içinde eve dönüş yapılmaması halinde boşanma davasının açılacağı da belirtilmelidir. ÇAKIN, s. 31;KILIÇOĞLU, s. 129; HATEMİ/KALKAN, s. 117; YILDIRIM, s. 80. KANDİL Seher, Türk Hukukunda Terk Sebebiyle Boşanma (TMK. m.164), Seçkin Yayınevi, Ankara 2006, s. 28; ÖZTAN, Aile, s. 669; TUTUMLU, s. 915.İhtarın cevapsız kalması halinde terk edilen eşe boşanma hakkı doğar. Belirtilen süreler dolmadan terk sebebiyle boşanma davası açılması mümkün değildir. İhtar yapılacak eşin adresinin bilinmemesi durumunda ihtar ilan yoluyla yapılır. Yapılan araştırmalara rağmen muhatabın adresinin tespit edilememesi halinde adres belirsiz kabul edilir. Adresi belirsiz olan şahıslara tebligat ilanen yapılır. İlan yoluyla tebliğ, son ilan tarihinden itibaren yedi gün sonra yapılmış sayılır. İlan yoluyla tebliğ yapılmasına karar veren merci, işin gereğine göre daha uzun bir süre tayin edebilir. Ancak bu süre on beş günü geçemez. Ayırt etme gücünden yoksun bir kişinin evi terk etmesi, terk sebebiyle boşanma konusu olmaz. Dolayısıyla yine kusur atfı yapılamayacağından akıl hastası olan bir eşin evi terk etmesi de terk sebebi yapılamaz.

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [47.69 KB]

Akıl hastalığı kusurla ilgili olmayan ve nisbi bir boşanma sebebidir. Bu nedenle çok sıkı şartlara tabidir. Bu şartlar; akıl hastalığının bulunması, akıl hastalığının iyileşmesinin imkansız olması ve ortak hayatın çekilmez hale gelmiş olmasıdır. TMK Md 165 “Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hale gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.”TMK.m.145/I-III uyarınca eşlerden birinde akıl hastalığı mevcutsa ve bu hastalık evlenmeye engel teşkil edecek nitelikte ise bu kişiler evlenemez. Her nasılsa eşler evlenmiş ise bu evlilik mutlak butlanla batıldır. Fakat her ne kadar yapılan evlilikler butlanla sakatlanmış olsa da mahkeme kararına kadar bu evliliklerin geçerli bir evlilik niteliğinde olacağı önceden belirtilmiştir. Bu sebeple akıl hastalığının evlenmeden sonra ortaya çıkmış olması gerekir. Yalnızca evlenmeden sonraki akıl hastalığı kişilere akıl hastalığı sebebiyle boşanma davası açma hakkı verecektir. HATEMİ/KALKAN, s. 118; KILIÇOĞLU, s. 133; ÖZTAN, Aile, s. 675.Akıl hastalığının iyileşmesinin mümkün olmadığının tespiti resmi sağlık kurulu raporuyla kanıtlanır. Resmi sağlık kurulu raporu zorunlu bir unsurdur. Akıl hastalığı sebebiyle açılacak boşanma davası nisbi birer dava niteliğinde olduğundan ortak hayatın çekilmez hale gelip gelmediği hususu bu boşanma sebebinde aranmaktadır. Öte yandan bu iddianın ispat yükü davacı eştedir. Davacı eş bu iddiasını her türlü delille ispat edebilir. Davacı eş açısından ortak hayatın çekilmez hale gelip gelmediğini ise hâkim araştırır ve takdir yetkisini kullanarak karar verir. Akıl hastalığı sebebi ile açılacak bir davada davacı eşin kusurunun olup olmadığı veya akıl hastası olan eşin hastalığında etkisi olup olmadığı herhangi bir önem taşımamaktadır. Ancak davacı eşin hakkı kötüye kullandığı anlaşılırsa bu husus itiraz konusu olabilir. ÖZTAN, Aile, s. 677., Y.2.HD., 15.05.2018, 2018/2559 E. Ve 2018/6246 K.Y.2.HD., 08.10.2019 tarih, 2019/6050 E. Ve 2019/9757 K. 

Eşler anlaşma yoluyla evlilik birlikteliğine son verebilirler. TMK.m.166/III anlaşma yoluyla boşanma ve şartlarını düzenlemektedir. Buna göre, evlilik en az bir yıl sürmüş ise, tarafların birlikte başvurması veya bir eşin diğerinin davasını kabul etmesiyle evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi gerekir. Yanı sıra boşanmanın mali sonuçları ve diğer konularda hâkimin düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Kanun koyucunun getirdiği bu düzenlemeye göre, özgür bir şekilde irade beyanlarını ortaya koyarak evlenme akdini gerçekleştiren eşlerin aynı şekilde belirli şartların sağlanmasıyla boşanma hakkına da sahip olacağını kabul etmektedir. Hâkim bir yıllık sürenin geçip geçmediğini bizzat araştırmalıdır. Bu süre evliliğin kuruduğu tarihten itibaren başlar. Evlilik birliğinin üzerinden bir yıl geçmedikçe anlaşmalı boşanma kararının verilemeyeceği TMK.m.166/III hükmünde açıkça ifade edilmiştir. Ancak her ne kadar eşlerin bir yıl geçmedikçe anlaşmalı boşanma yoluna gidemeyecekleri belirtilmiş ise de bu durum eşlerin diğer boşanma sebeplerine dayanarak boşanma yoluna gitmelerine engel değildir. Anlaşmalı boşanma eşlerin birlikte boşanma davası açmaları şeklinde olabileceği gibi davacı eşin açtığı davayı davalı eşin kabul etmesiyle de gerçekleşebilir. Eşlerin anlaşması mutlak suretle anlaşmalı boşanma yoluyla mahkemeye başvurulmasından ibaret değildir. Açılmış olan herhangi bir boşanma dosyasında eşlerin yargılama devam ederken de anlaşması mümkündür. Ancak bu durum evlilik birliğinin temelden sarsıldığı davalarda söz konusu olur. Bu halde davanın nitelik değiştirdiği ve anlaşmalı boşanmaya dönüştüğü söylenebilir. Bunun dışında bu husus açılan davanın kabul edildiğini göstermez. Yalnızca boşanma hususunda anlaşıldığının kanıtıdır. Özel boşanma sebepleri açısından ise, usule uygun yapılan ıslahla anlaşmalı boşanma gerçekleşebilir . Burada hatırlatılması gereken husus akıl hastalığı sebebiyle boşanma davasının devam ederken ıslah yoluyla da olsa böyle bir davanın anlaşmalı boşanmaya dönüşemeyeceğidir. Nitekim akıl hastası olan bir eşten boşanmanın hüküm ve sonuçlarını anlaması ve buna ilişkin anlaşma beyanını ortaya koyması beklenemez. Yargılama süreci devam ederken boşanmadan vazgeçilmesi de mümkündür. Vazgeçmeye ilişkin önceden hazırlanan hiçbir anlaşma protokolü geçerli olmaz. Tarafların boşanmanın mali sonuçlardan başka müşterek evlilikten doğan çocuklar ile alakalı hususlarda anlaşmış olması şarttır. Hâkim yapılan anlaşmada çocukların yararına olmayan kısımları fark etmesi üzerine bu kısımların düzeltilmesini ister. Düzenlemenin yapılması durumunda dava kabul edebilir. Anlaşmalı boşanma kusura dayanmayan bir sebep olduğundan evlilik birliğinin çekilmez hale gelip gelmediği aranmaz.  ÖZTÜRK, s.108. Y.2.HD., 08.11.2016 tarih, 2015/20999 E. Ve 2016/14481 K.

TMK.m.166/IV’e göre, boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan boşanma davasının reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi halinde, ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verilir. Kanun koyucu bu hükümle evlilik birliğinin temelinden sarsılmasının son şeklini düzenlemiştir. Bu boşanma sebebinde evlilik birliğinin çekilmez hale gelip gelmediğinin bir önemi olmaz. Üç yıllık süre red kararının kesinleşmesinden itibaren başlar. Ortak hayatın yeniden kurulamaması sebebiyle boşanma davası açılabilmesi için davayı açacak eşin kusurunun bulunup bulunmaması, kusuru var ise ne kadar kusurlu olduğu hususlarının hiçbir önemi yoktur.

Boşanma davası devam ederken eşlerden birinin vefatı halinde diğer eşin mirasçı olabilmesi için ölen eşin mirasçıları tarafından sürdürülen boşanma davası sonucunda kendisine hiç bir şekilde kusur yüklenmemesi gerekir. Aksi durumda sağ kalan eş, vefat eden eşe olan mirasçı sıfatını kaybeder. Boşanan eşler birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar. Eğer ki boşanma durumundan sonra bir atanmış mirasçı durumu yoksa ya da boşanma işleminden evvel herhangi bir ölüm durumuna göre ayarlanmış bir hal varsa kusur durumuna göre mirastan yararlanırlar. Boşanan eşin diğer mirasçıları koşulları halinde mirastan yararlanmaya devam ederler.

Boşanma davası kesinleşinceye kadar eşlerin birbirlerine olan sadakat yükümlülüğü devam eder. Bu sebeple davanın devamı sırasında diğer eşin aldatması vs. gibi davranışlar göz önünde bulundurulur . Yargıtay’ın boşanma davası açıldıktan sonra eşler arasında sadakat yükümlülüğünün olmadığına, her davanın açıldığı tarihteki vakıa ve olgulara dayandığı yönündeki  gerekçeleriyle tamamen zıt kararları da bulunmaktadır. 

BOŞANMA DAVASINDA VEKALET ÜCRETİ

• Tarafların eşit kusurlu olduklarının kabulü halinde, neticeten dava kabul edilip boşanma kararı verildiğinden yargılama giderleri ve vekalet ücreti davalı yanda bırakılır.
• Dava veya takiplerde, taraflardan birisi dava ya da takibinde haklı çıktı­ğında, karşı tarafa yargılama giderlerinin yüklenmesi gerekir. Avu­katlık ücreti de yargılama gideri olduğundan, kendisini avukat ile temsil ettiren kişi yararına avukatlık ücretine hükmedilmesi gerekir. Mahkemece karar altına alınacak bu ücret avukatlık asgari ücret tarifesine göre belirlenir. Avukatlık ücretinin takdirinde, hukukî yardımın tamamlandığı veya dava sonunda hüküm verildiği tarihte yürürlükte olan tarife esas alınır.
• Davanın tarafları arasındaki anlaşmazlığın, davanın konusuz kal­ması, fe­ragat, kabul ve sulh nedenleriyle delillerin toplanmasına ilişkin ara kararı gere­ğinin yerine getirilmesinden önce giderilmesi halinde avukatlık asgari ücret tarifesi hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, karar gereğinin yerine geti­rilmesinden sonra giderilmesi halinde ise ta­mamına hükmolunur. Görevsizlik, yetkisizlik, dava ön şartlarının yok­luğu veya husumet nedeniyle davanın red­dinde, davanın nakli ve açıl­mamış sayılmasında, delillerin toplanmasına ilişkin ara kararı gereğinin yerine getirilmesinden önce karar verilmesi durumunda, tarifede yazılı ücretin yarısına, karar gereğinin yerine getirilmesinden sonraki aşamada ise tamamına hükmolunur. Şu kadar ki, davanın görüldüğü mahke­meye göre hükmolunacak avukatlık ücreti ikinci kısmın ikinci bölümünde ya­zılı konusu para olmayan veya para ile değerlendirilemeyen hukuki yar­dımlara ödenecek ücret miktarlarını geçemez.
• Davanın dinlenebilmesi için kanunlarda öngörülen ön şartın yerine geti­rilmemiş olması ve husumet nedeniyle davanın reddine karar veril­mesinde, davanın görüldüğü mahkemeye göre tarifenin ikinci kısmının ikinci bölümünde yazılı konusu para olmayan veya para ile değerlendi­rilemeyen hukuki yardım­lara ödenecek ücret miktarlarını geçmemek üzere üçüncü kısımda yazılı avu­katlık ücretine hükmolunur.
• Kanunlar gereği gönderme, yeni mahkemeler kurulması, işbölümü itirazı nedeniyle verilen tüm gönderme kararları nedeniyle görevsizlik, gönderme veya yetkisizlik kararı verilmesi durumunda avukatlık ücre­tine hükmedilmez.
• Bir davanın takibi sırasında karşılık dava açılması, başka bir dava­nın bu davayla birleştirilmesi veya davaların ayrılması durumunda, her dava için ayrı ücrete hükmolunur. Yazılı avukatlık ücret sözleşmesi yok ise veya ücret konusunda ihtilaf hasıl olursa ,Asgari Ücret tarifesi esas alınarak vekalet ücreti belirlenir.
•  Maktu ücret, davanın konusunun para olmadığı veya para ile ölçülemediği hallerde belirlenen ücrettir. Nisbi ücret ise davanın konusunun para olması veya para ile ölçülebilir olması ha­linde bu değer üzerinden belirlenen ücrettir.
• Nisbi ücretin belirlenmesinde dava dilekçesinde talep edilen miktar esas alınır. Yargılama sırasında miktarın değişmesi ve tarafça usulüne uygun olarak dava değerinin artırılması halinde yeni bedel üzerinden nisbi vekâlet ücreti belirlenir.
• Ziynet alacağına ilişkin davalar konusu para ile ölçülebilen dava­lardan­dır. Bu haliyle nisbi vekâlet ücretine hükmedilir. Ziynet alacağı davaları, bo­şanma davasının fer’isi de olmadıklarından, bu davaların boşanma davasından tefrik edilmedikleri hallerde ayrıca nisbi vekâlet ücreti hesaplaması yapılmalı­dır. Yine ziynet alacağına ilişkin davanın kısmen kabul kısmen red edilmesi halinde de reddedilen miktar yönün­den davalı yararına nisbi vekâlet ücretine hükmedilmesi gerekir. Ziynet eşyalarının davanın açılmasından sonra teslim edilmesi ha­linde davacı lehine, davacının ziynetlere ilişkin davasının feragat sebe­biyle reddedil­mesi durumunda da davalı lehine tarifenin 6. mad­desi nazara alınarak vekâlet ücreti takdir edilmelidir. Y.2. Hukuk Dairesi 2009/7723 2010/9614 12.05.2010-Y.2. Hukuk Dairesi 2008/13382 2009/18898 04.11.2009- Y.2. Hukuk Dairesi 2006/22006 2007/1385 07.02.2007- Y.2. Hukuk Dairesi 7056/9101 30.05.2007
• Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin 7/2 maddesi hükmü gere­ğince dava­nın dinlenebilmesi için kanunlarda öngörülen ön şartın yerine getirilmemiş olması ve husumet nedeniyle davanın reddine karar verilmesi halinde davanın görüldüğü mahkemeye göre tarife­nin ikinci kısmının ikinci bölümünde yazılı miktarları geçmemek üzere üçüncü kısımda belirtilen avukatlık ücretine hük­molunur. Davacı-karşı davalı tarafından dava konusu edilen ziynet ve çeyiz eşyalarının davalı-karşı davacı kayınpederi M.A.dan da aynen ya da bedelinin alınması için dava açılmasına karşın yapılan yargılama sonucu adı geçen da­valı-karşı davacı hakkındaki dava husumet yö­nünden ret edildiğine göre da­vada kendisini vekille temsil ettiren davalı-karşı davacı M.A. yararına yukarda açıklandığı üzere Avu­katlık Asgari Ücret Tarifesi’nin 7/2 maddesi hükmü gereğince ve­kâlet ücreti takdir edilmesi gerekirken yazılı şekilde fazla vekâlet ücretine hükmedilmesi doğru görülmediğinden kararın vekâlet üc­retine hasren bozulması gerekmiştir. 6. Hukuk Dairesi 1270/3837 29.03.2011
• Davacının ziynet ve eşya alacağı talebi reddedildiği halde kendisini vekille temsil ettiren davalı lehine karar tarihindeki tarife gereğince nisbi vekâlet ücreti takdir edilmelidir.Y.2. Hukuk Dairesi 2009/19280 2010/21467 20.12.2010
•  Davacıya ziynet eşyalarına yönelik talebi açıklattırılıp, ziy­net eşyası­nın talebe konu değeri üzerinden peşin nispi harcın ikma­linden sonra (Harçlar Kanunu m. 30-32), davalı kocanın eşya tespiti dosyasındaki beyanı göz önüne alınıp ziynetlere yönelik davanın kabulüne karar vermek gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi doğru değildir. Boşanma davasının eki niteliğinde olmayan çeyiz eşyalarına yönelik davanın kabul edilen miktarı üzerinden karar tarihinde yü­rürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca nispi ve­kâlet ücretine hükmedilmesi gerekirken, yazılı şekilde maktu vekâ­let ücretine hükmedilmesi isabetsizdir. Tarafların tespit edilen ekonomik ve sosyal durumları, bo­şanmaya yol açan olaylardaki kusur dereceleri, paranın alım gücü, kişilik haklarına yapılan saldırı ile ihlal edilen mevcut ve beklenen menfaat dikkate alındığında davacı kadın yararına takdir edilen maddi ve manevi tazminat azdır. Türk Medeni Kanununun 4. mad­desindeki hakkaniyet ilkesi ile Borçlar Kanununun 42 ve 44. mad­desi hükmü dikkate alınarak daha uygun miktarda maddi (TMK. md. 174/1) ve manevi (TMK md. 174/2) tazminat takdiri gerekir. Bu yönler göze­tilmeden hüküm tesisi doğru bulunmamıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 2009/7723 2010/9614 12.05.2010
• Boşanma davasının kesinleşmesinden sonra harcı verilerek açılan manevi tazminat davasının reddi sebebiyle karar tarihindeki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin 10. maddesi gereğince maktu, davacının ziynet eşyalarının reddedilen bölümü için davalı lehine nispi vekâlet ücreti takdir edilmesi ve davacı tarafından yapılan yargılama giderlerinin davanın kabul ve ret oranına göre belirlen­mesi ve belirlenen bu bedele hükmedilmesi gerekirken yazılı şe­kilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.Y.2. Hukuk Dairesi 2008/13382 2009/18898 04.11.2009
•  Davacının ziynetler ve otomobile katkı alacağı nedeniyle aç­tığı davası feragat sebebiyle reddedilmiştir. Bu dava sebebiyle da­valı yararına Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi 6’ncı maddesi uya­rınca vekâlet ücretine ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 417. maddesi gereğince de yargılama giderlerine hükmedilmemesi doğru olmamıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 7056/9101 30.05.2007
•  Dava 25.11.2004 günü açılmış olup, bir kısım ziy­netler ve eş­yalar 07.12.2004 tarihinde davacıya teslim edilmiştir. Dava açılmasından sonra teslim edilen eşya ve ziynetler için davacı yararına vekâlet ücreti takdir edil­memesi (Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi m. 6) ve bunların yargılama gideri tayininde nazara alın­maması doğru görülmemiştir (HUMK. m.417). Y.2. Hukuk Dairesi 2006/22006 2007/1385 07.02.2007
• Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 7. maddesi gereğince gö­revsizlik nedeniyle davanın reddi halinde maktu vekâlet ücreti tak­diri gerekirken, ziy­netler ve eşya bedeli üzerinden nispi vekâlet üc­reti takdir edilmesi usul ve yasaya aykırı ise de; bu yanlışlığın gide­rilmesi yeniden yargılamayı gerektir­mediğinden hükmün bu yönden düzeltilerek onanması gerekmiştir.Y.2. Hukuk Dairesi 2006/16276 2007/2932 28.02.2007
• Kocanın reddedilen boşanma davası ile kadının kısmen ka­bul edilen eşyalarla ilgili olarak kadın yararına, kadının kısmen reddedilen eşya ve ziy­netlere ait olarak da koca yararına vekâlet üc­reti takdir edilmemesi usul ve kanuna aykırıdır.Y.2. Hukuk Dairesi 9301/16227 23.11.2006
• Davalı-karşılık davacı kadının ziynete ilişkin davası redde­dildiği halde kendisini vekil ile temsil ettiren davacı-karşılık davalı koca lehine nispi vekâlet ücreti verilmemesi doğru bulunmamıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 8484/15521 13.11.2006
•  Davacının boşanma davası red edildiği halde, kendisini ve­kille temsil ettiren davalı yararına karar tarihinde yürürlükte bulu­nan Avukatlık Ücret Tarifesi uyarınca ayrıca maktu vekâlet ücreti takdiri gerekirken, sadece redde­dilen ziynet alacağı için nisbi ve­kâlet ücreti takdiri ile yetinilmesi doğru olma­mıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 14162/16928 05.12.2005
• Davacı tarafın 1.000.000.000 TL. değer göstererek harç ya­tırdığı çeyiz ve ziynet alacağına ilişkin talebi ret edilmiştir. Bu talep boşanmanın ferisi nite­liğinde değildir. Yargılama giderleri ve bu arada yargılama giderlerinden olan vekâlet ücreti haksız çıkan ta­raftan alınır. (HUMK. 417 ve 423.m.) Bu talep hakkında kendini vekil ile temsil ettiren davalı yararına vekâlet ücreti takdir edilme­mesi doğru değildir.Y.2. Hukuk Dairesi 7806/10302 30.06.2005
• Davacı kadının ziynet eşyalarına yönelik davası kabul edil­diği halde ziynetlerin bedeli üzerinden kendisini vekille temsil etti­ren kadın yararına karar tarihindeki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince nisbi vekâlet ücreti takdir edilmemesi doğru olmamıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 3677/7681 10.05.2005
• -Ziynet eşyaları yönünden davanın açılmamış sayılmasına ka­rar veril­diği halde, taraflarca yapılan yargılama giderleri ve vekâlet ücreti yönünden olumlu – olumsuz karar verilmemesi doğru olma­mıştır.Y.2. Hukuk Dairesi 1158/3190 03.03.2005

Davacı; dava dilekçesinde boşanmanın yanı sıra ziynet eşyası alacağı talebinde de bulunmuştur. Dava açılırken alınan başvuru harcı, dava dilekçesindeki isteklerin tümünü kapsar. Davacının ziynet alacağı talebi boşanmanın eki niteliğinde olmayıp ayrıca nispi harca tabidir. Bu talep sebebiyle davanın açılması esnasında nispi harç alınmadığı gibi bu eksiklik yargılama sırasında da giderilmemiştir. Nispi harç tamamlattırılmadan müteakip işlemler yapılamaz. O halde, talep edilen ziynetlerin bedeli üzerinden nispi harcın peşin kısmının yatırılması için davacıya usulüne uygun olarak süre verilmeli, (Harçlar Kanunu madde 30-32) harç noksanlığı giderildiği takdirde, bu talebin esası incelenmeli ve hasıl olacak sonuca göre karar verilmelidir (Y.2HD-K.2015/4638).

Davacı kadın dava dilekçesinde 20.000,00 TL ziynet bedeli istemiş, düğünde takılan para yönünden talepte bulunmamıştır. Yargılama devam ederken 20.9.2012 tarihinde ziynet talebini ıslah ederken davaya konu yapmadığı düğünde takılan 10.000,00 TL parayı da istemiş, ıslahla yeni bir talepte bulunmuştur. Islahla talep değiştirilebilir, fakat yeni bir talep eklenemez. Kaldı ki; bu konuda yargılama harcı da alınmamıştır. Davacının düğünde takılan paraya dair talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar vermek gerekirken, yazılı şekilde kabulü doğru görülmemiştir (Y.2HD – Karar: 2013/21102).

“Ziynet eşyası rahatlıkla saklanabilen, taşınabilen, götürülebilen türden eşyalardandır. Bu nedenle evden ayrılmayı tasarlayan kadının bunları önceden götürmesi, gizlemesi her zaman mümkün olduğu gibi, evden ayrılırken üzerinde götürmesi de mümkündür. Bunun sonucu olarak, normal koşullarda ziynet eşyalarının kadının üzerinde olduğunun kabulü gerekir. Bu durumda, ziynet eşyasının varlığını, evi terk ederken bunların zorla elinden alındığını ve götürülmesine engel olunduğunu, evde kaldığını, kadının ispatlaması gerekir. Bunların davalı tarafın zilyetlik ve korumasına terk edilmesi olağan durumla bağdaşmaz. Diğer taraftan, düğün sırasında takılan ziynet eşyaları kim tarafından takılırsa takılsın, aksine bir anlaşma bulunmadıkça kadına bağışlanmış sayılır ve artık onun kişisel malı niteliğini kazanır. Bu eşyaların iade edilmemek üzere kocaya verildiği, kadının isteği ve onayı ile bozdurulup müşterek ihtiyaçlar için harcandığı hususu davalı tarafça ispatlandığı takdirde, koca bunları iadeden kurtulur. Somut olayda; düğünde takılan ziynetlerin ve paraların davalı erkek tarafından rızası dışında alındığını ispatlamakla yükümlü olan davacıdır. Davacı kadın iddialarını somut ve inandırıcı deliller ile ispatlayamamıştır. Ancak, davalı taraf 7.000 TL değerindeki ziynet eşyasını düğünden sonra bozdurduklarını, balayına harcadıklarını, takılan paralardan da koltuk takımı aldıklarını ve düğün masraflarına harcadıklarını ikrar etmiştir.” Yargıtay 3. Hukuk Dairesi         2019/1799 E.  ,  2019/5672 K. 04.07.2019 tarihli kararı

“Dava konusu kadına ait olan altınlar koca tarafından bozdurulup değişik amaçlarla kullanılmış olabilir. Çeşitli sebeplerle (evin ihtiyaçları, düğün borçları, balayı vs) koca tarafından bozdurulan bu altınların karşılığının hibe edilmediği müddetçe kadına iadesi zorunludur. Ziynet eşyalarının iade edilmemek üzere kocaya verildiğinin, davacının isteği ve onayı ile ziynet eşyalarının bozdurulup ev ihtiyaçları için harcandığının davalı yanca kanıtlanması halinde koca ziynet eşyalarının iadesinden kurtulur. Somut olayda; davalı her ne kadar altınların rızaen verildiğini ifade etmekte ise de, geri verilmemek üzere alındığını ispat yükü davalı tarafa aittir. Ancak davalı taraf bu hususu ispat edememiştir. Bu nedenle mehir senedindeki altınlar yönünden de davanın kabulüne karar vermek gerekirken davanın reddine karar vermek doğru olmamış bozmayı gerektirmiştir.” Yargıtay 3. Hukuk Dairesi         2019/597 E.  ,  2019/2876 K. 02.04.2019 tarihli kararı

“Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır: TMK Md.220

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevî tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.”

Mahkemece dayanak ilamda dava konusunun boşanma, çeyiz ve ziynet eşyası bedeli olup, aile ve kişiler hukukuna ilişkin ilamlar kesinleşmedikçe icraya konulamaz ise de boşanma kararında hükmedilen çeyiz ve ziynet eşyası bedeli, boşanma kararının ferisi olmayıp, boşanma davasından bağımsız bir dava olduğundan kesinleşmeden takibe konulabileceği gerekçesiyle şikayetin reddine karar verilmiş borçlu vekili ilama aykırı fazla talepte bulunulduğu ve evrak üzerinde karar verildiğini açıklayarak temyiz itirazında bulunmuştur. Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin 2015/5688 Esaslı, 2015/16240 Karar numaralı, 14.09.2015 tarihli kararı.

T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU

Esas : 2017/3177
Karar : 2021/1162
Tarih : 05.10.2021

Genel boşanma sebeplerini düzenleyen ve yukarıya alınan madde hükmü, somutlaştırılmamış veya ayrıntıları ile belirtilmemiş olması nedeniyle evlilik birliğinin sarsılıp sarsılmadığı noktasında hâkime çok geniş takdir hakkı tanımıştır. Bu bağlamda evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma davası açan davacının, davasının kabul edilerek, boşanma kararı elde edebilmesi için iki koşulun gerçekleştiğini kanıtlamış olması gerekir. Bunlardan ilkinde davacı; kendisinden, evlilik birliğinin devamı için gereken “ortak hayatın sürdürülmesi” olgusunun artık beklenmeyecek derecede birliğin temelinden sarsıldığını, ikinci olarak “temelden sarsılmanın” karşı tarafın kusurlu davranışları sonucu gerçekleştiğini ispatlamak zorundadır. Belirtmek gerekir ki; söz konusu hüküm uyarınca evlilik birliği, eşler arasında ortak hayatı çekilmez duruma sokacak derecede temelinden sarsılmış olduğu takdirde, eşlerden her biri kural olarak boşanma davası açabilir ise de, Yargıtay bu hükmü tam kusurlu eşin dava açamayacağı şeklinde yorumlamaktadır. Çünkü tam kusurlu eşin boşanma davası açması tek taraflı irade ile sistemimize aykırı bir boşanma olgusunu ortaya çıkarır. Boşanmayı elde etmek isteyen kişi karşı tarafın hiçbir eylem ve davranışı söz konusu olmadan, evlilik birliğini, devamı beklenmeyecek derecede temelinden sarsar, sonra da mademki “birlik artık sarsılmıştır” diyerek boşanma doğrultusunda hüküm kurulmasını talep edebilir. Böyle bir düşünce, kimsenin kendi eylemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak bir hak elde edemeyeceği yönündeki temel hukuk ilkesine aykırı düşer (TMK m. 2). Nitekim benzer ilkeye HGK’nın 04.12.2015 tarihli ve 2014/2- 594 E., 2015/2795 K. sayılı kararında da değinilmiştir. Bu durumda kusur ilkesine göre genel sebeple (TMK m. 166/1) boşanmaya karar verebilmek için davalının az da olsa kusurlu olması gerekir. Yargıtay kararlarında boşanma davalarında temyiz incelemesi aşamasının daha sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla; her bir davada verilecek olan boşanma kararı, fer’îleri ve boşanmanın malî sonuçları yönünden yapılacak denetlemeye uygun şekilde, tarafların boşanmaya sebep olan olaylarda gerçekleşen kusurlu davranışları belirtildikten sonra eşlerin kusur durumlarının “kusursuz, az kusurlu, eşit kusurlu, ağır kusurlu veya tam kusurlu eş” şeklinde belirlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Yine Yargıtay, 03.07.1978 tarihli, 5/6 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararıyla da “kimin daha fazla kusurlu olduğunu tayin hususunda önceden bir ölçü konulamayacağına ve bu hususta bir içtihadı birleştirmeye gidilemeyeceğine” karar vererek her bir boşanma davasında tarafların boşanmaya esas teşkil eden kusur durumlarının kendine özgü ve o evliliğe münhasır olduğunu kabul etmiştir. Diğer yandan, boşanma, bozucu yenilik doğuran bir karar niteliğinde olup, boşanma kararının kesinleşmesiyle evlilik birliği sona erer. Boşanmanın eşler bakımından kişisel ve malî olmak üzere bir takım sonuçlarının bulunduğu kuşkusuzdur. Maddi ve manevi tazminat talepleri de boşanmanın eşlerle ilgili malî sonuçlarındandır. TMK’nın “Maddi ve manevi tazminat” başlıklı 174. maddesinde “Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.” hükmü düzenleme altına alınmıştır. Görülüyor ki hâkim, boşanmaya sebep olan olaylarda kusursuz veya az kusurlu bulunan eş yararına tazminat ödenmesine karar vermek yetkisine sahiptir. Maddi tazminat, mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan talep ettiği tazminattır. Maddi tazminatın ön koşulu, talep edenin boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatlerinin zedelenmesi, boşanma ve maddi zarar arasında nedensellik bağının bulunmasıdır.

T.C.
YARGITAY
ONUNCU HUKUK DAİRESİ

Esas : 2015/20973
Karar : 2018/3303
Tarih : 10.04.2018

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 181. maddesi hükmüne göre; boşanan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça kaybederler. 6217 sayılı Kanunun 19. maddesi ile Türk Medeni Kanunun 181. maddesinin ikinci fıkrası değiştirilerek, “Boşanma davası devam ederken, ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması hâlinde de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır” hükmü getirilmiştir. Maddenin içeriğinden de anlaşılacağı üzere, boşanma davasının devamı sırasında ölen tarafın mirasçılarından birinin davaya devam ederek, karşı tarafın evlilikte boşanmaya neden olan olaylarda kusurunu ispatlaması halinde, ilk fıkra hükmü gereği boşanan eş gibi miras hakkını kaybedecektir. Diğer yandan, TMK 181/2. maddesi diğer eşin kusurunun ispatlanmasını yeterli kabul etmiş, ölen eşin kusurunun diğer eşe göre daha az, ya da daha çok olması yönünden bir ayrıma gitmemiştir.Boşanma davası devam ederken, ölen davacının mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve davalının kusurunun ispatlanması halinde de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”

GÖRGÜYE DAYALI OLMAYAN DUYUMA ve VARSAYIMA DAYALI TANIK BEYANININ DEĞERİ

Başkalarından duyduğu veya başkalarının görmüş olduğu şeylerle ilgili mahkemeye bunları nakleden kişi, bu anlamda tanık olmayıp, bu kişilerin bilgi vermesine ”başkasından duyma tanıklık” (simaa müstenit şahitlik veya tanıklık, hearsay evidence) denir. Bkz.Kuru,Usul C.3 s.2567 vd;Kuru/Arslan/Yılmaz, Usul,22 , B.s.431 vd;Pekcanitez/Atalay/Özekes,Usul,12.B,s.506, Ertanhan,Tanıklık,s.48, 6.HD.24.10.2011,6792/11461-13.HD.08.10.2012,15558/22161

Tanık, bir vakıa hakkında sadece duyu organlarıyla (gözleri ile görmek ve kulakları ile işitmek suretiyle) edindiği bilgiyi aktarır; yoksa bir vakıa hakkındaki anlayış ve düşüncelerini, değerlendirmelerini bildiremez; bildirse dahi bunlar hükme dayanak yapılamaz.2.HD.21.02.1997,787/1914-2.HD.20.04.2001,4676/6384-Bilge/Önen,Yargılama,s.523

Mahkemenin de kabulünde olduğu üzere davalıdan borcuna karşılık alınan çekler zamanında ibraz edilmediğinden kambiyo vasfını yitirmiş ise de bunlara yazılı delil başlangıcı olarak dayanılabilir. Taraflar arasında temel ilişki nedeniyle alacak her türlü delille ispatlanabilir. Mahkemece, dinlenen tanıkların görgüye dayalı bilgileri yoktur. Tamamı duyuma dayalı bilgilerdir ve davacının alacağının varlığını kanıtlamaya yeterli değildir. Bu durumda davanın reddi gerekir. Ne var ki, davacının delil listesinde her türlü yasal kanıt demek suretiyle yemin deliline de dayandığı anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının bu bedele ilişkin davalıya yemin teklif hakkı hatırlatılarak sonuca uygun karar verilmesi gerekirken aksi düşüncelerle yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma gerektirir. YARGITAY 13. Hukuk Dairesi Esas No: 2012/13178 Karar No: 2012/17487

Somut olaya bakıldığında; her ne kadar mahkemece, davacı tanıklarından birinin (davacının ailesinin dükkanında işçi) anlatımlarına itibar edilerek, ayrılık gerçekleşmeden önce davacı kadının ziynet eşyalarının bir kısmının ortak ihtiyaçlar için harcandığı, bir kısmının ise davalı eski eşin babasına verildiğinin anlaşıldığı, davacı kadının müşterek haneyi terk ederken düğünde takılan ziynet eşyalarının bulunmadığı kanaatine varılarak davanın kabulü yönünde hüküm tesis edilmiş ise de, anlatımlarına itibar edilen bu tanığın beyanları görgüye dayalı olmayıp, duyuma dayalıdır. Ayrıca yargılama sırasında dinlenilen diğer davacı tanığının ise, davacı H…’ın ailesinin yanına dönerken evliliği sırasında ailesi tarafından alınan eşyaları aldığını, H…’a düğünde 5-6 tane burma bilezik takılıp bunları davacı H…’ın yanında getirdiğini beyan ettiği görülmektedir. Bu nedenle de, sırf duyuma dayalı tanık beyanına dayanarak hüküm kurulması doğru değildir. YARGITAY 3. Hukuk Dairesi ESAS: 2013/16952 KARAR: 2014/1575

“Davacı erkek tanıklarının beyanlarının bazıları davacıdan duyum, bazıları ise görgüye dayalı olmayan beyanlar olup boşanmaya esas alınamaz.” (Yargıtay 2. H.D. 2016/13531 E. , 2016/12519 K. , T.28.06.2016 )

TANIK BEYANININ DEĞERLENDİRİLMESİ :

Tanıklara İtiraz;HMK Madde 255

(1) Tanığın davada yararı bulunmak gibi tanıklığının doğruluğu konusunda kuşkuyu gerektiren sebepler varsa, bunu iki taraftan biri iddia ve ispat edebilir.

Yaş, akrabalık ve davayla ilgili menfaatler tanıklığın değerini doğrudan düşürmez; ancak bu hususlar, tanığın beyanı değerlendirilirken göz önünde bulundurulur. Pekcanitez/Atalay/Özekes,Usul,12.s.507-2.HD.26.02.2003,1094/2504-9.HD.21.09.2004,12150/19501-HGK,27.04.2005,9/261-284

” Aksine ciddi ve inandırıcı delil ve olaylar bulunmadıkça asıl olan tanıkların gerçeği söylemiş olmalarıdır. Akrabalık veya diğer bir yakınlık başlı başına tanık beyanını değerden düşürücü bir sebep sayılamaz. Dosyada tanıkların olmamışı olmuş gibi ifade ettiklerini kabule yeterli delil ve olgu da yoktur. O halde kocanın güven sarsıcı davranışlarına ilişkin tanık beyanlarına ve olaylara çok yakın tanık sözlerine değer verilerek isteğin kabulü gerekirken bu yön göz önünde tutulmadan yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır. 2.HD.03.06.2004,6300/7255

Mahkemece davalı-davacı kadın tanığı …’nin beyanlarına, uzun yıllar önce gerçekleşen bir olayı hatırlayamayacağı gerekçesiyle itibar edilmeyerek ziynet alacağı davasının reddine dair hüküm kurulmuş ise de, yapılan yargılama ve toplanan delillerden bahsedilen tanığın beyanlarını değerden düşürecek maddi bir olayın varlığı iddia ve ispat edilememiş olup aslolan tanığın doğruyu söylemiş olmasıdır. (HMK m. 255). Dosyada, adı geçen tanığın olmamışı olmuş gibi ifade ettiğini kabule yeterli delil ve olgu da yoktur. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ Esas : 2016/18487 Karar : 2018/6856 Tarih : 29.05.2018

”…Bu olayları anlatan tanıkların beyanlarına itibar edilmemesi için geçerli bir hukuksal sebep bulunmamaktadır. TMK 166/1. Maddesindeki boşanma koşulları gerçekleştiğinden, davanın kabülü ile boşanmaya karar verilmesi gerekirken, yetersiz gerekçe ile reddi isabetsiz olmuş, bozmayı gerektirmiştir….” 2.HD.20.12.2012,11214/31157

Tanığın davada yararı bulunmak gibi tanıklığının doğruluğu konusunda kuşkuyu gerektiren sebepler varsa, bunu iki taraftan biri iddia ve ve ispat edebilir.(m.255)

Aksine ciddi ve inandırıcı delil ve olaylar bulunmadıkça asıl olan tanıkların gerçeği söylemiş olmalarıdır. HGK.16.03.2005,2/133-184.

Davada menfaati bulunmak gibi şüpheyi mücip kılan bir esbabın varlığı iddia ve ispat edilmedikçe, tanıkların doğruyu söyledikleri asıldır. HGK.,19.04.2006,11/160-208.

Mahkemece davalı-davacı kadın tanığı …’nin beyanlarına, uzun yıllar önce gerçekleşen bir olayı hatırlayamayacağı gerekçesiyle itibar edilmeyerek ziynet alacağı davasının reddine dair hüküm kurulmuş ise de, yapılan yargılama ve toplanan delillerden bahsedilen tanığın beyanlarını değerden düşürecek maddi bir olayın varlığı iddia ve ispat edilememiş olup aslolan tanığın doğruyu söylemiş olmasıdır. (HMK m. 255). Dosyada, adı geçen tanığın olmamışı olmuş gibi ifade ettiğini kabule yeterli delil ve olgu da yoktur.YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ Esas : 2016/18487 Karar : 2018/6856 Tarih : 29.05.2018

Tanık, bir vakıa hakkında sadece duyu organlarıyla (gözleri ile görmek ve kulakları ile işitmek suretiyle) edindiği bilgiyi aktarır; yoksa bir vakıa hakkındaki anlayış ve düşüncelerini, değerlendirmelerini bildiremez; bildirse dahi bunlar hükme dayanak yapılamaz. 2.HD.21.02.1997,787/1914-2.HD.20.04.2001,4676/6384-Bilge/Önen,Yargılama,s.523

Mahkemenin de kabulünde olduğu üzere davalıdan borcuna karşılık alınan çekler zamanında ibraz edilmediğinden kambiyo vasfını yitirmiş ise de bunlara yazılı delil başlangıcı olarak dayanılabilir. Taraflar arasında temel ilişki nedeniyle alacak her türlü delille ispatlanabilir. Mahkemece, dinlenen tanıkların görgüye dayalı bilgileri yoktur. Tamamı duyuma dayalı bilgilerdir ve davacının alacağının varlığını kanıtlamaya yeterli değildir. Bu durumda davanın reddi gerekir. Ne var ki, davacının delil listesinde her türlü yasal kanıt demek suretiyle yemin deliline de dayandığı anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının bu bedele ilişkin davalıya yemin teklif hakkı hatırlatılarak sonuca uygun karar verilmesi gerekirken aksi düşüncelerle yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma gerektirir.YARGITAY 13. Hukuk Dairesi Esas No: 2012/13178 Karar No: 2012/17487

Somut olaya bakıldığında; her ne kadar mahkemece, davacı tanıklarından birinin (davacının ailesinin dükkanında işçi) anlatımlarına itibar edilerek, ayrılık gerçekleşmeden önce davacı kadının ziynet eşyalarının bir kısmının ortak ihtiyaçlar için harcandığı, bir kısmının ise davalı eski eşin babasına verildiğinin anlaşıldığı, davacı kadının müşterek haneyi terk ederken düğünde takılan ziynet eşyalarının bulunmadığı kanaatine varılarak davanın kabulü yönünde hüküm tesis edilmiş ise de, anlatımlarına itibar edilen bu tanığın beyanları görgüye dayalı olmayıp, duyuma dayalıdır. Ayrca yargılama sırasında dinlenilen diğer davacı tanığının ise, davacı H…’ın ailesinin yanına dönerken evliliği sırasında ailesi tarafından alınan eşyaları aldığını, H…’a düğünde 5-6 tane burma bilezik takılıp bunları davacı H…’ın yanında getirdiğini beyan ettiği görülmektedir. Bu nedenle de, sırf duyuma dayalı tanık beyanına dayanarak hüküm kurulması doğru değildir.YARGITAY 3. Hukuk Dairesi ESAS: 2013/16952 KARAR: 2014/1575

“Davacı erkek tanıklarının beyanlarının bazıları davacıdan duyum, bazıları ise görgüye dayalı olmayan beyanlar olup boşanmaya esas alınamaz.” (Yargıtay 2. H.D. 2016/13531 E. , 2016/12519 K. , T.28.06.2016 )

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
Esas No : 2017/2-2720
Karar No : 2021/364

”… Bu haliyle davacı iddiası ile, davacı tanık beyanı birbiriyle çeliştiği gibi, ayrıca bu beyanın soyut, iddia edilen olayların anlatımına uymayan ve bu nedenle inandırıcılıktan uzak olduğu anlaşılmaktadır. Hükme esas alınamayacağı belirlenen bu eylem dışında davalı kadın eşten kaynaklanan kusurlu bir davranışın varlığı ispatlanamamıştır. Yukarıda açıklandığı üzere, 6100 sayılı HMK uyarınca tanık delili takdiri delildir. Aynı Kanun’un ” Delillerin değerlendirilmesi” başlıklı 198.maddesine göre ‘ kanuni istisnalar dışında hakimin delilleri serbestçe’ değerlendirebileceği açıklanmıştır. Burada hakimin, tanık delili altında yer alan beyanları hükmün gerekçe bölümünde serbestçe takdir ederken, sadece kendi vicdani kanaatinden bahsetmesi yeterli olmayıp ayrıca dinlenen tanığın ifadesinin, hangi nedenlerle hükme esas alınıp alınmadığını da belirtmesi gerekmektedir. Başka bir olayda da Hukuk Genel Kurulu 20.02.2013 tarihli ve 2012/9-843 E.2013/253 K. Sayılı kararında bu hususu ” …. Sıklıkla başvurulan delillerden biri olan tanık beyanı, takdiri bir delildir, hakimi bağlamaz ancak hakim, tanık beyanını serbestçe takdir ederken sadece vicdani kanaati ile karar veremez. Tanık beyanları yönünde ya da aksine hüküm tesis edilmesi durumunda, tanık beyanının neden kabul edildiği ya da edilmediği açıklanmalıdır.” şeklinde açıklamıştır.”

T.C.
YARGITAY
ÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2012/8395
Karar : 2012/12749
Tarih : 21.05.2012

”Mahkemece, çocukların davacı baba yanında kalıp kalmadığı tam ve sağlıklı olarak araştırılmadan, tanık beyanları arasındaki çelişki giderilmeden, davalı tanıklarının beyanlarına itibar edilmemesinin gerekçesi açıklanmadan; yalnızca davacı tanıklarının ifadesine göre eksik inceleme ve araştırma ile hüküm kurulmuş olması doğru görülmemiş, bu husus bozmayı gerektirmiştir.”

T.C.
YARGITAY
ONUNCU HUKUK DAİRESİ

Esas : 2010/1382
Karar : 2010/7717
Tarih : 31.05.2010

”Ayrıca mahkemece, gerek talimat yoluyla gerekse duruşmada dinlenen tanıklardan bir çoğunun, davacının dava konusu dönemde kaloriferci olarak çalıştığını beyan etmeleri karşısında tanık beyanlarına itibar edilmemesinin gerekçeleri yeterli görülmemiştir. ”

T.C.
YARGITAY
ONÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2000/7671
Karar : 2000/8203
Tarih : 10.10.2000

”Davacı, ödünç iddiasına dayanmıştır. Havalelere ilişkin örnekleri dosyaya sunulan banka dekontlarında, paraların hangi ilişkiden dolayı gönderildiği açıklanmamış, davacı bu yönde başkaca yazılı delil de sunmamıştır. Ne var ki,tarafların kardeş oldukları uyuşmazlık konusu değildir. Bu durumda davacı, iddiasını Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 293. Maddesi uyarınca tanıkla ispat edebilir. Nitekim her iki taraf da tanık deliline dayanmış ve dinletmiş; davacı tanıkları tarih ve miktar da belirtmek suretiyle, davacının sunduğu banka dekontlarıyla havale edilen paraların, davacı tarafından davalıya ödünç olarak gönderildiğini, istenilmesine rağmen davalının bu borcunu ödemediğini açıkça ve kuşkudan uzak biçimde beyan etmişlerdir. Davalı tanıklarının da, bu beyanlara itibar edilmemesini gerektirecek,aksi yönde bir açıklamaları yoktur.”

T.C.
YARGITAY
ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRESİ
Esas : 2016/763
Karar : 2016/1177
Tarih : 23.02.2016

”Tanıklık takdiri bir delildir (HMK 198). Bu nedenle hakim, tanıkların ifadeleri ile bağlı değildir; tanığın doğru söylemediğini, başka delil ve belirtilerle anlarsa, tanık ifadelerinin aksi yönde de karar verebilir. Fakat, tanık ifadelerini serbestçe takdir ederken sadece hakimin vicdani kanaati yeterli olmayıp, hükümde bir tanığın ifadesinin neden kabul edilmediğinin belirtilmesi gerekir (Prof.Dr. Baki Kuru, Prof.Dr. Ramazan Arslan, Prof.Dr. Ejder Yılmaz, Medeni Usul Hukuku, 22. baskı, sayfa 438). Taraflardan her biri de tanığın davada hukuki yararı bulunduğu gibi, bir nedenle doğru söylemediğini iddia ve ispat edebilir (HMK 255). Asıl olan tanığın doğruyu söylemiş olduğudur. Akrabalık, arkadaşlık, işçi işveren ilişkisi ve benzeri bir yakınlık başlı başına tanık beyanına itibar edilmemesini gerektirmez. Tanık beyanının aksinin kabulünü gerektirir delil ve olaylar bulunmadıkça tanık beyanına itibar edilmesi gerekir.”

T.C.
YARGITAY
ONALTINCI HUKUK DAİRESİ
Esas : 2015/5160
Karar : 2016/3544
Tarih : 31.03.2016

”Dinlenen yerel bilirkişi beyanları ise soyut nitelikte olup, aydınlatıcı değildir. Mahkemece, tanık sözleri arasındaki çelişki giderilmeden, davalı tanıkları … … ve … beyanlarına itibar edilmemesinin gerekçesi açıklanmadan, tanık ve yerel bilirkişilerin soyut nitelikli beyanları esas alınarak karar verilmesi isabetsizdir.”

T.C.
YARGITAY
ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRESİ

Esas : 2016/1703
Karar : 2016/15745
Tarih : 13.12.2016

”Mahkemece dinlenilen davalı tanıklarından … isimli tanık davacının dava konusu biçerdöveri kullandığını beyan ettiği halde Mahkemece bu tanık beyanı dikkate alınmamış ve bu hususun gerekçesi de karar yerinde belirtilmemiştir. Önceki davada davacının biçerdövere bir takım faydalı masraflar yaptığı kabul edilmiş olup bu kabul karşısında adı geçen davalı tanığının davacı aleyhindeki beyanlarına itibar edilmemesinin güçlü gerekçeleri açıklanmadan bu tanık beyanına itibar edilmemiş olması delillerin değerlendirilmesinde yanılgıya düşüldüğünü gösterir. Öte yandan uyuşmazlığın biçerdöverden yararlanmadığını iddia eden davacının biçerdöveri derhal davalıya iade edip takasa konu kendi biçerdöverini de geri istememiş olması yönündeki davranışının da davanın sonucuna etkisi tartışılmalıdır.”

T.C.
YARGITAY
YİRMİİKİNCİ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2016/23527
Karar : 2019/21032
Tarih : 13.11.2019

”..dinlenen davacı tanıklarının davalı işveren aleyhine dava açtığı ve davacı ile menfaat birlikteliği içinde olduğu anlaşılmakla, kural olarak beyanlarına itibar edilmemesi gerekir. ”

T.C.
YARGITAY
YİRMİİKİNCİ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2016/16039
Karar : 2019/13538
Tarih : 20.06.2019

” Davacı tanıklarının davalı işveren aleyhine dava açtığı ve davacı ile menfaat birlikteliği içinde olduğu anlaşılmakla kural olarak beyanlarına itibar edilmemesi gerekir.Davacı tanıklarının, davacı ile aynı mahiyette davalarının bulunması sebebiyle salt husumetli tanık beyanlarına itibarla davacının fazla mesai yaptığının ve hafta tatili ile ulusal bayram genel tatil günlerinde çalıştığının kabulü isabetli olmamıştır.”

T.C.
YARGITAY
YİRMİİKİNCİ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2018/15730
Karar : 2018/28057
Tarih : 24.12.2018

”Davacı işçi tarafından tanık deliline dayanılması halinde; 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 255. maddesi uyarınca, aksine ciddi ve inandırıcı delil ve olaylar bulunmadıkça asıl olanın tanıkların gerçeği söylemiş olmaları olduğu ilkesi gözetilerek değerlendirme yapılmalıdır. Akrabalık veya diğer bir yakınlık başlı başına tanık beyanını değerden düşürücü bir sebep sayılamaz ise de işveren aleyhine dava açan kişiler davacı tanığı olarak dinlenmiş ise bu işçilerin tanıklıklarına kural olarak itibar edilmemesi; birbirlerine tanıklık eden kişilerin beyanlarına ihtiyatla yaklaşılması ile bu tanıkların beyanlarının diğer yan delillerle birlikte değerlendirilerek, sonuca gidilmesi gerekir. Hukuk Genel Kurulunun 13.04.2011 gün ve 2010/2-751 E. 2011/96 K.; 12.09.2012 gün ve 2012/2 E. 2012/551 K., 25.02.2015 gün 2013/9-1447 E., 2015/854 K. ve 29.06.2016 gün ve 2015/22-1444 E. 2016/869 K. sayılı ilamları da bu yöndedir.”

T.C.
YARGITAY
YİRMİİKİNCİ HUKUK DAİRESİ
Esas : 2018/9805
Karar : 2018/16501
Tarih : 02.07.2018

”Somut uyuşmazlıkta, davacının işyerinde fazla çalışma yaptığı ve resmi tatillerde çalıştığı iddiasına ilişkin olarak talep konusu tüm dönemi kapsamayan puantaj kayıtları delil olarak sunulmuştur. Mahkemece, talep konusu resmi tatil çalışmaları ve fazla çalışma ücret talepleri yönünden, puantaj kayıtlarının bulunmadığı dönem için davacı tanığının anlatımı esas alınarak sonuca gidilmiş ise de; dinlenen davacı tanığının, beyanına göre davalı aleyhine açılan davası mevcut olup davacı ile menfaat birlikteliği içinde olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle kural olarak bu tanığın beyanlarına itibar edilmemesi gerekir.”

T. C.
Y A R G I T A Y
YİRMİİKİNCİ HUKUK DAİRESİ

ESAS : 2017/11745
KARAR : 2018/8871
TARİH : 14.07.2018

”Dosya kapsamına göre, davacı tanıklarının davalı işveren aleyhine aynı taleplerle dava açtıkları, bu sebeple işverenle husumetli OLDUKLARI ANLAŞILMAKTADIR. Fazla çalışmanın ispatı konusunda salt husumetli tanık beyanı itibar edilerek sonuca gidilemez. Bu itibarla, davacının fazla çalışma iddiasıyla ilgili olarak davalı tanıklarının beyanlarına itibar edilerek sonuca GİDİLMESİ GEREKİR.”

T.C.
Yargıtay
10. Hukuk Dairesi

Esas No:2018/7202
Karar No:2020/1223

”Dinlenen tanıkların anlatımları ile bu dosyada bilgi ve görgüsüne başvurulan tanıkların anlatımları karşılaştırılmalı, varsa çelişki giderilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, işin mevsimlik olduğu anlaşılırsa dönemleri belirlenmeli, bu dönemde davacı ile işveren arasındaki sözleşmenin askıda olduğu ve mevsimlik dönemlerde hak düşürücü sürenin işlemeyeceği gözönünde bulundurulmalı; böylelikle; çalışmanın varlığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, mevsimlik mi, sürekli mi olduğu, yapılan işin kapsam ve niteliği de nazara alındığında kısmi çalışma mümkün olduğundan kısmi ve kesintili olup olmadığı yöntemince araştırılmalıdır.”

T.C.
Yargıtay
16. Hukuk Dairesi

Esas No:2020/751
Karar No:2020/1134

”Tanık ve yerel bilirkişilerden, taşınmazların önceki durumları, kime ait oldukları, kimden kime nasıl intikal ettikleri, kim tarafından ne zamandan beri ve ne suretle kullanıldıkları ve üzerlerindeki imar-ihya çalışmalarının hangi tarihte tamamlandığı hususlarında maddi olaylara dayalı ayrıntılı bilgi alınmalı, tanık ve yerel bilirkişi beyanları bilimsel esaslara ve maddi bulgulara dayanılarak hazırlanan bilirkişi raporlarıyla denetlenmeli, beyanları arasındaki çelişkiler gerektiğinde yüzleştirme yapılmak suretiyle yöntemince giderilmeye çalışılmalı…”

T.C.
Yargıtay
22. Hukuk Dairesi

Esas No:2019/6998
Karar No:2019/18654

”Mahkemece verilen karara karşı, dairemizce; dosya kapsamında dinlenen taraf tanık beyanlarının çelişkili olup, mahkemece beyanlar arasındaki çelişki giderilmeden davacının fazla çalışma, hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti talepleri hakkında hüküm kurulmasının hatalı olduğu,”

T.C.
Yargıtay
9. Hukuk Dairesi

Esas No:2019/6786
Karar No:2019/17880

”Tanıkların birbirleri ile ya da önceki ifadeleri ile çelişki olması halinde bu çelişki Mahkeme tarafından tanıklardan sorularak giderilmelidir.”

T.C.
YARGITAY
BİRİNCİ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2015/7636
Karar : 2018/1021
Tarih : 19.02.2018

”Aksine ciddi ve inandırıcı delil ve olaylar bulunmadıkça asıl olan tanıkların gerçeği söylemiş olmalarıdır. (6100 s. HMK md. 255) Akrabalık veya diğer bir yakınlık başlı başına tanık beyanını değerden düşürücü bir sebep sayılamaz. Dosyada, davacı tanığı … yalan beyanda bulunduğunu, kabule yeterli delil ve olgu da yoktur. Bu durumda, olayları çok yakından bilen davacı tanığının sözlerine değer verilmesi gerekirken, sırf akrabalık nedeniyle beyanına itibar edilmemesi doğru değildir.”

T.C.
YARGITAY
BİRİNCİ HUKUK DAİRESİ

Esas : 2021/21
Karar : 2021/855
Tarih : 17.02.2021

”Mahkemece, davacı tanıklarının birinci dereceden akraba olmaları nedeniyle beyanlarına itibar edilmemişse de, aksine ciddi ve inandırıcı delil ve olaylar bulunmadıkça asıl olan tanıkların gerçeği söylemiş olmalarıdır. (HMK 255.madde) Akrabalık veya diğer bir yakınlık başlı başına tanık beyanını değerden düşürücü bir sebep sayılmaz. Dosyada davacı tanıklarının olmamışı olmuş gibi ifade ettiklerini kabule yeterli delil ve olguda yoktur. O halde olaylara çok yakın davacı tanıklarının beyanlarına itibar edilmelidir.”

T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
E. 2019/2-32
K. 2019/993
T. 3.10.2019

”Özel Daire bozma kararında; dava dilekçesinde özellikle vurgulanan davalı kadının eşine yönelik ‘’ eski eşine geri dön de seni tekrar boynuzlasın” beyanına vurgu yapılmak suretiyle, davalı kadının eşine hakaret ettiği kabul edilmiştir. Tanıklarca da ifade edildiği üzere davalı kadının eşine aynı zamanda ‘’ bıktım senden, senin pisliklerini temizlemekten ‘’ ve tanıklara da ‘’ bu adamla uğraşıyorum, altına kaçırıyor ‘’ dediği de sabittir. Bu sebeplerle davalı kadın tarafından Özel Daire bozma kararında yer aldığı üzere davacı erkeğe hakaret edildiği sabit olmakla beraber bu vakıaya yönelik olarak esas alınan tanık ifadelerinin gerçeğe aykırı olduğu konusunda da ciddi ve inandırıcı delil, olay bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırı olup direnme kararının bozulması gerekir.”

• Tanık beyanı değerlendirilirken tanığın olaya ilişkin (kişisel) bilgisinin yanında tanığın kişisel özellikleri de nazara alınır. Nitekim HMK m. 254 uyarınca, dinlenme sırasında önce tanıktan adı, soyadı, doğum tarihi, mesleği, adresi, taraflarla akrabalığının veya başka bir yakınlığının bulunup bulunmadığı, tanıklığına güveni etkileyecek bir durumunun olup olmadığı sorulur. Taraflarla ilişkisi olan tanığın beyanına bu nispette değer verilmelidir. Çünkü taraflarla hiçbir ilişkisi olmayan ve davanın kazanılmasında menfaati bulunmayan tanığın beyanı ile dava sonucunda verilecek hükümden menfaati etkilenecek olan tanığın güvenilirliğinin aynı olduğu söylenemez. Bilge/ Önen, s.523; Meriç, s.113; Ertanhan, s.290; Atalay, Pekcanıtez Usul, s.1910.-Belgesay, Reşit Mustafa, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi, İkinci Tabı, C.II, İstanbul 1939, s.100; Ertanhan, s.308.
• Hâkim tanığın beyanını dikkatlice değerlendirmeli; varsa çelişkileri gidermeli ve bir tanığın beyanına diğerine göre üstünlük tanıyorsa ya da tanık beyanını kararına hiç temel almıyorsa buna ilişkin gerekçelere kararında mutlaka yer vermelidir. (Ansay, s.267). 33 Postacıoğlu/ Altay, s.734; Atalay, Pekcanıtez Usul, s.1910; Bilge/ Önen, s. 523, dn. 3; Görgün, s.366.
• Sadece vicdani kanaatle karar verilmesi veya tanık sözlerine inanılmaması yeterli değildir; her tanığın beyanına neden itibar edilip edilmediği gerekçeli bir şekilde ortaya konulmalıdır. Ertanhan, s.392-393; Yıldırım, s.81-82; Postacıoğlu/ Altay, s.734; Meriç, s.102-103. Gerçeğin ortaya çıkarılması için tanığın ifadesini tam ve doğru olarak aktarması, olaya ilişkin bilgilerine kendinden bir şey eklememesi ve sorulan soruları cevaplandırabilmesi şarttır. Ansay s.267; Meriç s.94.

Boşanma davalarında, mutlak butlan ve evliliğin geçersizliği davaları hariç; resen araştırma ilkesi değil, taraflarca getirilme ilkesi uygulanır . Bu sebeple kural olarak ön inceleme duruşmasından sonra ikinci tanık listesi verilemez. Listede belirtilen tanığın dinlenilmesinden vazgeçilmesi durumunda karşı tarafın muvafakatı aranır. Listede belirtilen tanığın dinlenilmesinin olanaksız olduğunun ispatı halinde yerine başkaca yeni bir tanık dinletilmesi hakimin dinletilecek tanığın, ileri sürülen vakıanın ispatı bakımından önemli olup olmadığını takdir etmesine bağlıdır. Hak düşürücü süreler zamanaşımı definin aksine mahkemece resen gözetilir. Resen araştırma ilkesinin uygulandığı hususlara yönelik olarak ikinci tanık listesinin verilmesi mümkündür. Örneğin hak düşürücü sürenin geçtiğine ve bu hususun ispatlanmasına dair ikinci bir tanık listesi verilebilinir.

HMK m. 259/3. maddesine göre tanıkların “Hasta veya özürlü olmasından dolayı gelememesi halinde bulunduğu yerde” dinlenilebileceğini belirtmekle birlikte Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre ancak dinlenilmesi imkansız hale gelmiş tanık yerine, sunulan tanık listesinde, dinlenilmesi imkansız hale gelen tanık ile aynı konuda tanıklık yapacak başka bir tanık ismi belirtilmemiş ise yeni bir tanık ismi belirlenebilecektir. O halde mahkemece yapılması gereken iş, tanık listesinde bulunan tanığın, dinlenilmesinin imkansız hale gelip gelmediğinin araştırılması sonucuna göre, gerekirse bulunduğu yerde dinlenilmesine karar verilmesi gerekirken, tanık listesinde ismi olmayan tanığın dinlenilmesi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir.

Genel boşanma sebeplerini düzenleyen ve yukarıya alınan madde hükmü, somutlaştırılmamış veya ayrıntıları ile belirtilmemiş olması nedeniyle evlilik birliğinin sarsılıp sarsılmadığı noktasında hâkime çok geniş takdir hakkı tanımıştır. Bu bağlamda evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma davası açan davacının, davasının kabul edilerek, boşanma kararı elde edebilmesi için iki koşulun gerçekleştiğini kanıtlamış olması gerekir. Bunlardan ilkinde davacı; kendisinden, evlilik birliğinin devamı için gereken “ortak hayatın sürdürülmesi” olgusunun artık beklenmeyecek derecede birliğin temelinden sarsıldığını, ikinci olarak “temelden sarsılmanın” karşı tarafın kusurlu davranışları sonucu gerçekleştiğini ispatlamak zorundadır. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki; söz konusu hüküm uyarınca evlilik birliği, eşler arasında ortak hayatı çekilmez duruma sokacak derecede temelinden sarsılmış olduğu takdirde, eşlerden her biri kural olarak boşanma davası açabilir ise de, Yargıtay bu hükmü tam kusurlu eşin dava açamayacağı şeklinde yorumlamaktadır. Çünkü tam kusurlu eşin boşanma davası açması tek taraflı irade ile sistemimize aykırı bir boşanma olgusunu ortaya çıkarır. Boşanmayı elde etmek isteyen kişi karşı tarafın hiçbir eylem ve davranışı söz konusu olmadan, evlilik birliğini, devamı beklenmeyecek derecede temelinden sarsar, sonra da mademki “birlik artık sarsılmıştır” diyerek boşanma doğrultusunda hüküm kurulmasını talep edebilir. Böyle bir düşünce, kimsenin kendi eylemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak bir hak elde edemeyeceği yönündeki temel hukuk ilkesine aykırı düşer (TMK m.2). Nitekim benzer ilkeye HGK’nın 04.12.2015 tarihli ve 2014/2-594 E., 2015/2795 K. sayılı kararında da değinilmiştir. Bu durumda kusur ilkesine göre genel sebeple (TMK m. 166/1) boşanmaya karar verebilmek için davalının az da olsa kusurlu olması gerekir. Yargıtay boşanma davalarında temyiz incelemesi aşamasının daha sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla; her bir davada verilecek olan boşanma kararı, ferileri ve boşanmanın mali sonuçları yönünden yapılacak denetlemeye uygun şekilde, tarafların boşanmaya sebep olan olaylarda gerçekleşen kusurlu davranışları belirtildikten sonra eşlerin kusur durumlarının “kusursuz, az kusurlu, eşit kusurlu, ağır kusurlu veya tam kusurlu eş” şeklinde belirlenmesi gerektiğini belirtmiştir. Yine Yargıtay, 03.07.1978 tarihli, 5/6 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararıyla da “kimin daha fazla kusurlu olduğunu tayin hususunda önceden bir ölçü konulamayacağına ve bu hususta bir içtihadı birleştirmeye gidilemeyeceğine” karar vererek her bir boşanma davasında tarafların kusur durumlarının kendine özgü ve o evliliğe münhasır olduğunu kabul etmiştir.

Davalı erkek cevap dilekçesinde tanık deliline dayanmış ve bazı tanık isimleri bildirmiştir. Davalı erkek cevap dilekçesinde tanık deliline dayanırken gösterdiği tanıklar dışında başka tanık göstermeyeceğine dair bir açıklamada bulunmamıştır. Mahkemece yapılacak işlem ön inceleme duruşmasında uyuşmazlık konularını tam olarak belirledikten sonra tarafların delillerini sunmaları, ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapmaktan ibarettir (HMK m. 137/1). Davalı, ön inceleme duruşmasından sonra süresi içinde delil listesiyle diğer tanıkları… ve …’ın isimlerini bildirdiğinden bu liste ikinci tanık listesi olarak kabul edilemez. Davalı açıkça bu tanıklarının dinlenmesinden vazgeçmemiştir. Bu tanıklar yönünden HMK m. 241 koşulları da oluşmamıştır. Mahkemece davalı tanıklarının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 243 ve devamı maddeleri gereğince usulen çağrılarak dinlenilmesi ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek gerçekleşecek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi usul ve kanuna aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.

Kanunla belirlenen durumlar dışında hakim kendiliğinden delil toplayamaz (HMK m.25/2). Kendiliğinden (res’en) harekete geçme ilkesi dışında, usulüne uygun biçimde bildirilmemiş tanık beyanları hükme esas alınamaz. Kendiliğinden (re’sen) araştırma ilkesi, dava malzemesinin hazırlanmasında tarafların yanında, hakiminde görevli olması hali olup, bu ilke “kamu yararı” gerekçesine dayanır ve taraflarca hazırlanma ilkesinin istisnasıdır. Dava, boşanma davası olup, “taraflarca hazırlama ilkesi” uygulanacağından tanık deliline başvurma yetkisi de taraflara ait olacaktır. Davacı, dava dilekçesi ve tanık listesinde bildirmediği Hamza’nın dinlenilmesini talep etmiş, mahkemece bu tanık “kamu tanığı ” adı altında dinlenmiştir. HMK’nın 240/2 maddesinde tanık gösterme şekli düzenlenmiş ve “Tanık gösteren taraf, tanık dinletmek istediği vakıayı ve dinlenilmesi istenen tanıkların adı ve soyadı ile tebliğe elverişli adreslerini içeren listeyi mahkemeye sunar. Bu listede gösterilmemiş olan kimseler tanık olarak dinlenemez ve ikinci bir tanık listesi verilemez.” hükmüne yer vermiştir. Bu duruma göre taraflarca hazırlanma ilkesinin uygulanacağı davalarda, listede de gösterilmemiş kimseler tanık olarak dinlenemeyecektir. Mahkemece bu husus gözetilmeden yukarıda adı geçen tanığın kamu tanığı olarak dinlenmesi ve beyanının hükme esas alınması doğru olmamıştır. Ancak bu tanığın beyanı sonuca etkili olmadığından bozma nedeni yapılmamış, yanlışlığa işaret edilmekle yetinilmiştir.

• Hukuka aykırı ve kusurlu bir davranış sonucu hakkı ihlal edilenin zararının giderilmesi, menfaatinin denkleştirilmesi hukukun temel ilkesidir. Ancak, Türk Medeni Kanunu’nun 174/1.maddesi, genel tazminat esaslarından ayrılmış ve kendisine özgü kural getirmiştir. Haksız fiil tazminatının temel unsuru olan “gerçek zararın belirlenmesi” koşulu, Aile Hukukunda, Borçlar Hukuku’ndaki düzenlemeden farklıdır. Eşler arasındaki ilişkinin özelliği itibarıyla burada gerçek zararı tam olarak belirlemek zordur. Bu özelliği nedeniyledir ki, yasa, menfaati zedelenene, uygun bir tazminat verileceğini açıklamıştır. Hakim, tazminat miktarını takdir ederken, kusurun ağırlığını, tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını, evlenme şanslarını, ortalama yaşam sürelerini, yaşam seviyelerini ve geçim koşullarını göz önünde tutarak, makul ve herkesçe kabul edilebilir bir miktar belirlemelidir. Kanun, mevcut veya beklenen menfaatin neler olduğunu göstermemiştir. Mevcut menfaatin belirlenmesinde ölçü, genel olarak evlilik birliğinin eşlere sağladığı yararlardır. Beklenen menfaatler de, evliğin devamı halinde eşlerden birinin diğerine gelecekte sağlaması muhtemel olan çıkarlardır.(HGK-K.2013/303)
• Aile birliği, eşler arasında eşitliğe dayanır ( Anayasa m.41 ). Başka bir ifade ile eşler, evlilik birliğinde eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. Eşler, birlikte yaşamak, birbirlerine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar ( TMK.m.185/3 ). Birliği beraberce yönetirler ( TMK.m.186/2 ). Evlilik birliğinin giderlerine güçleri oranında emek ve malvarlıklarıyla katılırlar. ( TMK.m.186/3 ) Boşanma halinde eşlerden birinin, diğerine, emek veya malvarlığıyla sağladığı katkı ve desteği yitirmesi, yoksun kalınan bu desteğin maddi değeri kadar mevcut menfaatin ihlalidir. Türk Medeni Kanunu’nun 174/1.maddesinde maddi tazminat talebi için kadın ve erkek yönünden bir ayrım yapılmamıştır ( Hukuk Genel Kurulu’nun 24.10.2007 gün ve E:2007/2-787, K:2007/766 sayılı kararı ). Boşanma sonucu eş en azından diğerinin maddi desteğini yitirecektir.
• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 174/2. maddesine göre, boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebileceği öngörülmüştür. Manevi tazminat, bozulan manevi dengenin yerine gelmesi için kabul edilmiş bir tatmin ( veya telafi ) şekli olup, boşanmaya sebep olan olayların kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi halinde manevi tazminata hükmedilir. Manevi tazminatın miktarının belirlenmesinde ise, kişilik haklarına yapılan saldırının niteliği ve tarafların ekonomik – sosyal durumu dikkate alınmalıdır ( Kılıçoğlu, Mustafa:age., s.1053, 1376; Reisoğlu, Safa:age., s.197-198; Tekinay, S. Sulhi:age., s.261; Oğuzman, Kemal: age., s.655; Hukuk Genel Kurulu’nun 14.04.2010 gün ve E:2010/2-203, K:2010/220 sayılı ilamı ).
• Boşanma davası içinde istenen ve hüküm altına alınan maddi ve manevi tazminat, boşanmanın eki niteliğinde sayıldığından boşanma hükmünün kesinleşmesi ile ödenir hale geleceğinden faizin başlangıç tarihinin de bu tarih olması gerekir. Mahkemece bu yön gözetilmeden, davacı kadın yararına hüküm altına alınan maddi ve manevi tazminatlara boşanma hükmünün kesinleşme tarihinden itibaren faiz işletilmesine karar verilecek yerde yazılı şekilde dava tarihinden itibaren faiz yürütülmesi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir (Y2HD-K.2019/9161).
• Yapılan soruşturma ve toplanan delilerden; davacı kadının “eşinden soğuduğunu, onu istemediğini, boşanırım annemin evine giderim sonra da evlenirim , çocuk senden değil, çocuk şu anda babasının yanında, babası sen değilsin” dediği, davalı erkeğin ise eşini aşağıladığı, annesinin evlilik birliğine müdahalesine tepkisiz kaldığı, müşterek çocuğu kaçırdığı sabittir. Her ne kadar mahkemece davalı erkeğin, davacı kadına fiziksel şiddet uyguladığı da kabul edilmiş ise de; davacı kadının bu iddiasını sunduğu delillerle ispatlayamadığı anlaşılmaktadır. Bu durumda, boşanmaya neden olan olaylarda tarafların eşit kusurlu olduğunun kabulü gerekir. Eşit kusurlu eş yararına manevi tazminata karar verilemez ( TMK m. 174/2 ). Durum böyleyken; mahkemece, davalı erkeğin daha ağır kusurlu kabul edilmesi ve bu hatalı kusur belirlemesine bağlı olarak davacı kadın yararına manevi tazminata hükmedilmesi isabetsiz olmuş, bozmayı gerektirmiştir. (Yargıtay 2. HD. – 2016/9871 Karar).
• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 174/1. maddesi mevcut veya beklenen bir menfaati boşanma yüzünden haleldar olan kusursuz ya da daha az kusurlu tarafın, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebileceğini, 186. maddesi, eşlerin evi birlikte seçeceklerini, birliğin giderlerine güçleri oranında emek ve mal varlıklarıyla katılacaklarını öngörmüştür. Toplanan delillerden boşanmaya sebep olan olaylarda maddi tazminat isteyen eşin diğerinden daha ziyade ve eşit kusurlu olmadığı anlaşılmaktadır. Boşanma sonucu bu eş, en azından diğerinin maddi desteğini yitirmiştir. O halde mahkemece, tarafların sosyal ve ekonomik durumlarıyla kusurları ve hakkaniyet ilkesi (T.M.K. Md. 4 T.B.K. madde 50 ve 52) dikkate alınarak davalı (kadın) yararına uygun miktarda maddi tazminat verilmelidir. Bu yönün dikkate alınmaması doğru görülmemiştir (Yargıtay 2. HD – Karar: 2014/18194).
• Affedilen veya hoşgörü ile karşılanan olaylar nedeniyle davacı kadına kusur izafe edilemez(Hukuk Genel Kurulu -Karar: 2021/1362)
• Davacı-karşı davalı kadın, önceki boşanma davasından feragat etmekle, o davadan önceki olayları affetmiş en azından hoşgörü ile karşılamıştır. O davadan sonra davalı-karşı davacı erkekten kaynaklanan boşanmayı gerektirir somut bir olayın varlığı da kanıtlanmamıştır(Yargıtay 2. HD. – 2016/9289 Karar).

Uyuşmazlık; somut olayda davalı-karşı davacının delil listesinde bulunan ve aynı zamanda vekili olan amcasının tanık olarak dinlenip dinlenemeyeceği noktasında toplanmaktadır. Davalı-karşı davacı vekilinin delil listesinde yer alan aynı zamanda vekili olan tanığın yasal olarak dinlenilmesinin mümkün olduğu, bu tanığın da diğer tanıklar gibi HMK’nin 240. ve devamı maddeleri gereğince dinlenilmesi gerektiği, aksi durumda esasen hukuki dinlenilme ve buna bağlı olarak adil yargılanma hakkının ihlaline sebebiyet verilmiş olunacağı, savunma hakkının kısıtlanacağı aşikârdır. Ayrıca yargılamanın geçirdiği safhalar ile dosyada mevcut bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucu delil listesinde yer alan bu tanığın dinlenilmesi talebinin davayı uzatma amacıyla yapılmadığı da anlaşılmaktadır. Bu nedenlerle davalı-karşı davacı tanığı dinlenilip tüm deliller birlikte değerlendirilerek sonucu uyarınca bir karar verilmesi gerekmektedir. Bilindiği üzere, dava konusu edilen bir hakkın ve buna karşı yapılan savunmanın dayandığı vakıaların (olguların) var olup olmadıkları hakkında mahkemeye kanaat verilmesi işlemine ispat denir. İspatın konusunu tarafların üzerinde anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümüne etkili olabilecek çekişmeli vakıalar oluşturur ve bu vakıaların ispatı için delil gösterilir (6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m.187/1). İspat yükü, objektif ispat yükü ve sübjektif ispat yükü olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Objektif ispat yükü ile dayanılan vakıanın ispatlanamamasının kimin aleyhine sonuç doğuracağı belirlenirken, sübjektif ispat yükünde vakıanın ispatı için kimin delil göstereceği söz konusu olmaktadır (Yardımcı, Dr. T. E., Hukuk Yargılamasında Somutlaştırma Yükü, İstanbul 2017, 1. Baskı, s. 35). Vakıa ise, kendisine hukuki sonuç bağlanmış olaylardır (03.03.2017 tarih ve 2015/2 E., 2017/1 K. sayılı YİBK). Sadece taraflarca ileri sürülen ve dayanılan vakıalar, ispatın konusunu oluşturur. Taraflarca dayanılan vakıaların hukuki nitelendirmesini yapmak hâkime ait ise de kural olarak taraflarca ileri sürülmeyen vakıaları hâkim araştıramaz ve bunların ispatını da isteyemez. Usul hukukumuza hakim olan ve HMK’nin 25. maddesinde düzenlenen “taraflarca getirilme ilkesi” uyarınca, kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve onları  hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz. Nitekim bu ilkeye uygun olarak 6100 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun “dava dilekçesinin içeriği” başlıklı 119. maddesinin 1/e bendinde; “Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri” nin gösterilmesi gerektiği belirtildiği gibi “cevap dilekçesinin içeriği” başlıklı 129. maddesinin 1/d bendinde de; “davalının savunmasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri”nin bulunması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Görüleceği üzere, davacı dava dilekçesinde talep sonucunu haklı göstermeye yarayan yani davanın temelini oluşturan maddi vakıaları yazmak zorundadır. Aynı ilke uyarınca davalı da cevap dilekçesinde savunmasının dayanağını oluşturan vakıaları bizzat sunmak zorundadır. Böylece davacı iddiasını, davalı da savunmasını somutlaştırmış olacaktır. Yine davacının cevaba cevap, davalının da ikinci cevap dilekçesi hakkında, dava ve cevap dilekçelerine ilişkin hükümler, niteliğine aykırı düşmediği sürece kanunun açık hükmü (HMK m.136/2) gereği kıyasen uygulanacağı için taraflar cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçelerinde de vakıalarını belirtebileceklerdir  Tanık, kavram olarak çekişmeli olan konu hakkında bilgi ve görgüsü bulunan üçüncü kişidir. Dolayısıyla davanın tarafları tanık olarak dinlenilemez. Tanık gösteren taraf, dinleteceği tanıkların adı ve soyadı ile tebligata elverişli adreslerini içeren listeyi mahkemeye sunar ve her bir tanığın hangi vakıa hakkında dinleneceğini de dilekçesinde bildirir (HMK m. 240/2). Bu hüküm, yukarıda belirtilen ve HMK’nin 194. maddesinde düzenlenen somutlaştırma yükümlülüğünün de bir gereğidir. Ayrıca bu listede gösterilmemiş olan kişiler tanık olarak dinlenemeyeceği gibi ikinci bir tanık listesi de verilemez. Tanık listesinde gösterilecek olan tanık sayısı hakkında herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Taraf, istediği sayıda tanığın dinlenilmesini talep edebilir. Kural bu olmakla birlikte hâkim gösterilen tanıkların tamamının dinlenilmesine gerek olmadığı veya bu hususun davayı uzatma amacıyla yapıldığı sonucuna varırsa, gerekçesini kararında belirtmek şartıyla bütün tanıkları dinlemeyebilir. Bu konuya işaret eden ve yine HMK’nin getirdiği bir yenilik olarak karşımıza çıkan 241. madde ise; “Mahkeme, gösterilen tanıklardan bir kısmının tanıklığı ile ispat edilmek istenen husus hakkında yeter derecede bilgi edindiği takdirde, geri kalanların dinlenilmemesine karar verebilir” düzenlemesini içermektedir. Anılan maddenin gerekçesinde; davayı uzatma niyetiyle hareket etmek isteyen tarafın bu konudaki çabalarını önleme yolunda, mahkemeye tanınmış bir imkânı ifade etmektedir. HMK’nin 240/2. maddesiyle tanıkların hangi vakıa hakkında dinleneceklerini açıklama görevinin tanığı gösteren tarafa ait olduğu da dikkate alınarak, bu bağlamda, tanık listesinde gösterilen tanıklardan bir kısmının dinlenilmesiyle ispat edilmek istenen husus hakkında yeterli derecede sonuç alınmış ise diğer tanıkların dinlenilmemesine karar verilebilecektir. Bu hakkın unsurlarından biri olan “açıklama ve ispat hakkı” uyarınca taraflar, uyuşmazlıkla ilgili açıklamada bulunma, iddia ve savunmalarını ileri sürme ve ispat etme hakkına sahip olup bu haktan eşit şekilde yararlanırlar. Bu durum “silahların eşitliği ilkesi” olarak da ifade edilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) göre silahların eşitliği ilkesi, davanın bir tarafını, diğer taraf karşısında belirli bir dezavantaj içine sokmayacak şartlar altında, her bir tarafın deliller de dâhil olmak üzere, davasını ortaya koymak için makul ve kabul edilebilir olanaklara sahip olması zorunluluğu şeklinde ifade edilmiştir (İnceoğlu, S.; Adil Yargılanma Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4, 2018, s. 115). Silahların eşitliği ilkesi gereğince taraflar hakkaniyete uygun olarak yargılamanın tüm safhası boyunca hak ve yükümlülükler bakımından eşit şartlara sahip olmalı, bu amaçla da gerek taleplerini ifade ederken gerekse iddia ve savunmalarını ispata yarar delillerini sunarken taraflara aynı imkânlar tanınmalıdır. Avukat vekâleten takip etmekte olduğu bir davada taraflara oranla üçüncü kişi konumunda olduğundan görevi nedeniyle öğrendiği hususlar dışında tanıklık etmek zorunda olup (Kuru, B.; Hukuk Muhakemeleri Usulü, Altıncı Baskı, Cilt 3, 2001, s. 2574), tanık olarak dinlenilmesinde de yasal engel bulunmamaktadır.

T.C.

YARGITAY

2. HUKUK DAİRESİ

T.C. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ

Esas No.2014/1497

Karar No.2014/11762

Mahkemece, davacı kocanın daha ağır, davalı kadının az kusurlu olduğu kabul edilerek, tarafların boşanmalarına, davalı kadın yararına maddi ve manevi tazminat ile yoksulluk nafakasına karar verildiği anlaşılmış ise de; yapılan yargılama ve toplanan delillerden davacı kocanın eşi ile ilgilenmeyip vaktini kendi ailesi ile geçirdiği, davalı kadının ise eşine hakaret ettiği anlaşılmaktadır. Tarafların gerçekleşen kusurlu davranışları dikkate alındığında, evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına ve boşanmaya neden olan olaylarda eşit kusurlu olduklarının kabulü gerekmektedir. Boşanma davalarında eşit kusur halinde maddi ve manevi tazminata karar verilemez ( TMK. md. 174/1-2 ). Mahkemece, davacı kocanın daha ağır kusurlu olduğu kabul edilerek, bu hatalı kusur belirlemesine göre davalı kadın yararına maddi ve manevi tazminat verilmesi yanlış olmuştur.

T.C. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ

Esas No.2013/26237

Karar No.2014/10618

Davalı ile boşanma ve fer’i sonuçlarında anlaştıklarını belirterek boşanma davası açan davacının, dava dilekçesinde, boşanma sebebini göstermesi ve geçimsizliğin dayandığı vakıaları bildirmesi gerekmediği gibi, böyle bir sebep bildirmiş olsa bile bunun hangi delillerle ispat edileceğine ilişkin bir delil bildirmesi de gerekmez. Çünkü davayı açarken anlaşmalı boşanma kararı verileceğine ilişkin bir beklentisi vardır. Bu beklenti sebebiyle boşanma sebebini göstermemiş ve uyuşmazlık çıkmayacağı inancıyla delil bildirmemiştir. Bu bakımdan, anlaşmalı boşanma talebiyle yapılan bir başvuru dilekçesinin içeriğinde Hukuk Muhakemeleri Kanununun 119. maddesinin ( 1. ) fıkrasının ( e ) ve ( f ) bentlerindeki hususların aranması doğru ve gerçekçi bir yaklaşım değildir. Açıklanan hususlardaki gereklilik, anlaşmalı boşanma kararı verilmesinin mümkün bulunmadığının anlaşılmasından sonra söz konusu olabilir. Mahkemece; ön inceleme duruşmasının tensiple 09.09.2013 günü yapılmasına karar verilmiş, tarafların birlikte başvurarak, “duruşmanın erken bir tarihe alınmasını” talep etmeleri üzerine, 15.07.2013 günü ön inceleme için duruşma açılmış, bu duruşmada davalı, boşanmak istemediğini bildirerek davaya karşı çıkmıştır. Bunun üzerine mahkeme tarafların “barışma ve evliliği devam ettirme ihtimalini” görerek, bu sebeple ön inceleme duruşmasını bir defaya mahsus olmak üzere ertelemiş 09.09.2013 tarihli oturumda da delil bildirme imkanı tanımadan davayı yukarıdaki gerekçe ile reddetmiştir. Davalının anlaşmalı boşanma talebine karşı çıkmasıyla dava kendiliğinden çekişmeli hale gelmiştir. Böyle bir durumda, taraflara iddia ve savunmaları çerçevesinde delil gösterme ve sunma imkanı tanınmalı, göstermeleri halinde delilleri toplanmalı Türk Medeni Kanununun 166. maddesinin ( 1. ) ve ( 2. ) fıkralarına göre değerlendirilerek sonuca gidilmelidir. Böyle yapılmadan, yazılı gerekçe ve eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.

4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun “Boşanmada Yargılama Usulü” başlıklı 184. Maddesi ile boşanma veya ayrılık davasında hakimin vicdanen kanaat getirmesi gerektiği, taraflara yemin öneremeyeceği, tarafların ikrarının hakimi bağlamayacağı, hakimin kanıtları serbestçe takdir edeceğine ilişkin düzenlemeler içermekte olup madde metni aynen:

“ Boşanmada yargılama, aşağıdaki kurallar saklı kalmak üzere Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tabidir:

1. Hakim, boşanma veya ayrılık davasının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, bunları ispatlanmış sayamaz.

2. Hakim, bu olgular hakkında gerek resen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez.

3. Tarafların bu konudaki her türlü ikrarları hakimi bağlamaz.

4. Hakim, kanıtları serbestçe takdir eder.

5. Boşanma veya ayrılığın fer’i sonuçlarına ilişkin anlaşmalar, hakim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.

6. Hakim, taraflardan birinin istemi üzerine duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.” şeklindedir.

Yargılamanın gereksiz yere uzamasının engellenmesi; mahkemenin ve tarafların yargılamada gereken hazırlığı davanın başında yapmasının sağlanması bakımından, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile dilekçelerin verilmesinden sonra ve tahkikat aşamasından önce gelmek üzere “ön inceleme” adıyla yeni bir yargılama aşaması kabul edilmiştir (H. Pekcanıtez/O. Atalay/ M.Özekes, Medeni Usul Hukuku, 11 Bası, 2011, s.375-376).

Davacı-karşı davalı erkek karşı dava dilekçesinde “kadının zinası” ve “evlilik birliğinin temelinden sarsılması” sebeplerine dayalı olarak boşanma talebinde bulunmuştur. Bu durumda davacı-karşı davalı erkek boşanma sebebi olarak hem zina (m.161) hem de evlilik birliğinin temelinden sarsılmasını (m.166/1) göstermek suretiyle özel ve genel boşanma sebeplerine birlikte dayanmak suretiyle dava açmıştır. Mahkemece evlilik birliğinin temelinden sarsılması hukuki sebebine dayalı olarak boşanma kararı verilmiş, zina sebebiyle açılan boşanma davası yönünden olumlu ya da olumsuz bir karar verilmemiştir. Mahkeme, tarafların talep sonuçlarıyla bağlı olup; her bir talep hakkında ayrı ayrı verilen hükmü, kararın sonuç kısmında göstermesi gerekir (m.26). O halde davacı-karşı davalı erkeğin zina hukuki sebebine dayalı boşanma istemi hakkında olumlu ya da olumsuz bir hüküm kurulması gerekirken, bu husus üzerinde durulmadan karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir (Y.2HD-K.2017/8145).

Davacı erkek tarafından açılan dava, Türk Medeni Kanununun 161. maddesinde düzenlenen zina hukuksal sebebine dayalıdır. Davacı erkeğin Türk Medeni Kanununun 166. maddesinde yer alan evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedenine dayalı bir davası bulunmadığı gibi usulüne uygun olarak yapılmış bir ıslah da bulunmamaktadır. Münhasıran özel boşanma sebebine dayalı olarak açılan bir boşanma davasında genel boşanma sebebine (TMK m.166/1) dayalı olarak karar verilmesi mümkün değildir. Zira hakim tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır (HMK m.26/1). Ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Gerçekleşen duruma göre, mahkemece delillerin zina hukuksal sebebine dayalı dava çerçevesinde değerlendirilerek gerçekleşecek sonucu uyarınca bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir (Y.2HD-K.2018/6770).

“Davalı-karşı davacı (kadın)’ın ortak konuta erkek aldığı, bu şahsın banyoda yarı çıplak vaziyette gizlenmiş halde bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu vakıa mahkemece de sabit kabul edilmiştir. Kadının, yalnızken bir başka erkeği ortak konuta alması ve bu şahsın yarı çıplak vaziyette gizlenirken yakalanması zinanın varlığına delalet eder. Bu bakımdan zina kanıtlanmıştır. Davacı-karşı davalı kocanın çekişmeli boşanma davasının zina sebebiyle kabulü gerekir.” (Y.2HD-K.2013/17864)

“Davacının sadakat yükümlülüğüne (TMK.md.185/3) aykırı davrandığı, davalının (koca) da aile içinde gerçekleşen bu durumu öğrendiği halde, kayıtsız kaldığı anlaşılmaktadır. Bu halde taraflar arasında ortak hayatı temelinden sarsacak derecede ve birliğin devamına imkan bırakmayacak nitelikte bir geçimsizlik mevcut ve sabittir. Gerçekleşen olaylara göre, davacı (kadın) daha fazla kusurlu ise de davalı (koca) da kusurlu olup, davalının davaya itirazı hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olup, evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmamış, Türk Medeni Kanununun 166/2. maddesi koşulları oluşmuştur. Öyleyse davacının boşanma davasının kabulü ile tarafların boşanmalarına (TMK.md.166/1-2) karar verilmesi gerekirken isteğin reddi doğru bulunmamıştır” (Y.2HD-K.2010/20775).

Davacı kocanın boşanma davası münhasıran “haysiyetsiz hayat sürme” sebebine ( TMK md. 163 )dayanmaktadır. Haysiyetsiz hayatın varlığından söz edilebilmesi ve bu sebeple boşanma kararı verilebilmesi için, başkalarıyla ilişkinin bir yaşam tarzı olarak benimsenmiş ve bu şekilde yaşamanın devamlılık göstermesi gerekir. Davalı-davacı kadının bir başka erkekle cep telefonu ile konuştuğu ve mesajlaştığı toplanan delillerle ve dinlenen tanık beyanlarıyla anlaşılmaktadır. Gerçekleşen bu eylem koca bakımından, eşiyle birlikte yaşamayı çekilmez hale getirirse de haysiyetsiz yaşam olarak kabul edilemez. Öyleyse davanın reddi gerekirken, yetersiz gerekçe ile Türk Medeni Kanunu’nun 163. maddesindeki boşanma sebebi sabit kabul edilerek yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır (Y.2.HD-K.2011/23825).

Boşanma veya ayrılık davaları, eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılabileceği gibi, davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinde de açılabilir(T.M.K. madde 168). Bu yerlerden birini tercih davayı açana aittir. Davalı, süresinde yetki itirazında bulunmuş; Bor Mahkemesini yetkili göstermiştir. Davacı ise “davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yerin Şişli olduğunu, nitekim bu davaya mesnet yapılan reddedilen boşanma davasının da Şişli’de görüldüğünü, sözü edilen davadan sonra hiçbir zaman bir araya gelmediklerini” ileri sürerek yetki itirazına karşı çıkmıştır. Bu iddia ve savunma karşısında taraflar arasında yetkiye dair ön sorunda uyuşmazlık bulunmaktadır. Öyleyse, taraflardan ön soruna dair delilleri sorulup, göstermeleri halinde toplanması ve hasıl olacak sonucuna göre ön sorunun çözümü gerekirken, taraflara bu hususa dair delil bildirme hakkı tanınmadan, eksik incelemeyle hüküm kurulması doğru bulunmamıştır (Y.2HD-K:2014/4023).

Davacı-karşı davalı kadın dava dilekçesi ile kişisel eşyaları ile çeyiz eşyalarının da iade edilmesi talebinde bulunmuştur. Bu talep boşanmanın fer’i (eki) niteliğinde olmayıp ayrı harca tabi bağımsız bir taleptir. Başvurma harcı dava dilekçesindeki bütün istekleri kapsar. Davacı-karşı davalı kadına bu talepleri de açıklattırılarak ve bu taleplerle ilgili nispi peşin harcın tamamlattırılması (Harçlar Kanunu m. 30 – 32) harç tamamlandığı takdirde gösterilen deliller değerlendirilip gerçekleşecek sonucu uyarınca karar verilmelidir.(Y.2HD-K.2016/10808).

Düğünde takılan takı paraları ve ziynet eşyaları, taraflar arasında aksine bir anlaşma yoksa kadına ait sayılır. İade edilmeme koşuluyla verildiği kanıtlanmadıkça; bunların koca tarafından borçları için bozdurulup harcanması; onu iade borcundan kurtarmaz. Davacı-davalı koca, kadının takı ve ziynet alacağı taleplerine verdiği cevapta “onların hepsinin nişan, düğün ve ev eşyası borçları için kullanıldığını’’ beyan ve kabul etmiş ; takı parasının, kadın tarafından iade edilmemek üzere kendisine verildiğini de ispatlayamamıştır. Bu nedenlerle, kadının takı parası talebine ilişkin davasının kabulü gerekir (Y.2HD-K.2014/26223).

Boşanma davasında toplanan delillerden davacı kocanın eşine sürekli şiddet uyguladığı, hakaret ettiği, eşinin ihtiyaçlarını gidermediği, boşanmaya sebep olan olaylarda tamamen kusurlu olduğu; davalı kadının ise kusurlu bir davranışının varlığının kanıtlanamadığı anlaşılmaktadır. Türk Medeni Kanununun 166 ncı maddesi hükmünü tamamen kusurlu eşin de dava açabileceği ve yararına boşanma hükmü elde edebileceği biçiminde yorumlamamak ve değerlendirmemek gerekmektedir. Çünkü böyle bir düşünce, kimsenin kendi eylemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak bir hak elde edemeyeceği yönündeki temel hukuk ilkesine aykırı düşer. Diğer taraftan gene böyle bir düşünce tek taraflı iradeyle sistemimize aykırı bir boşanma olgusunu ortaya çıkarır. Boşanma kararı elde etmek isteyen kişi karşı tarafın hiçbir eylem ve davranışı söz konusu olmadan, evlilik birliğini, devamı beklenmeyecek derecede temelinden sarsar, sonrada madem ki birlik artık sarsılmış diyerekten boşanma doğrultusunda hüküm kurulmasını talep edebilir. Öyle ise Türk Medeni Kanununun 166 ncı maddesine göre boşanmayı isteyebilmek için tamamen kusursuz ya da az kusurlu olmaya gerek olmayıp daha fazla kusurlu bulunan tarafın dahi dava hakkı bulunmakla beraber, boşanmaya karar verilebilmesi için davalının az da olsa kusurunun varlığı ve bunun belirlenmesi kaçınılmazdır. Az kusurlu eş boşanmaya karşı çıkarsa bu halin tespiti dahi tek başına boşanma kararı verilebilmesi için yeterli olamaz. Az kusurlu eşin karşı çıkması hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olmalı, eş ve çocuklar için korunmaya değer bir yararın kalmadığı anlaşılmalıdır.(TMK.md.166/2). Mevcut olaylara göre evlilik birliğinin, devamı eşlerden beklenmeyecek derecede, temelinden sarsıldığı kuşkusuzdur. Ne var ki bu sonuca ulaşılması tamamen davacının tutum ve davranışlarından kaynaklanmış olup, davalıya atfı mümkün hiçbir kusur gerçekleşmemiştir. Bu durumda açıklanan nedenle isteğin reddi gerekirken yasa hükümlerinin yorumunda yanılgıya düşülerek boşanmaya karar verilmesi usul ve kanuna aykırıdır (YHGK – Karar:2015/1655).

Davacı-karşı davalı erkeğin EŞİNİN TELEFONUNA CASUS PROGRAM YÜKLEYEREK ele geçirdiği ses kayıtları HUKUKA AYKIRI DELİL NİTELİĞİNDE OLUP kusur belirlemesinde dikkate alınamaz (Yargıtay 2.Hukuk Dairesi – Karar: 2017/6688)

Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz. (TMK m. 175), Mahkemece, davalı-karşı davacı kadının boşanmaya sebebiyet veren olaylarda kusurlu bulunduğu ve davacı-karşı davalı erkeğe bir kusur yüklenmediği dikkate alındığında, davalı-davacının yoksulluk nafakası talebinin reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı olduğu haliyle kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir (Yargıtay 2. HD – Karar:2017/3725).

Türk Medeni Kanununun 166/1. maddesine göre boşanmaya karar vermek için davalının az da olsa kusurlu bulunması zorunludur.Oysa mahkemece davalı-davacı kadına herhangi bir kusur yüklemesi yapılmamıştır. Davacı-davalı erkek tam kusurludur. Bir kimse sırf kendi kusuruna dayanarak boşanma hükmü elde edemez. Bu itibarla davacı-davalı erkeğin açmış olduğu boşanma davasının reddi gerekirken delillerin takdirinde hataya düşülerek yetersiz gerekçe ile boşanmaya karar verilmesi usul ve kanuna aykırıdır (Yargıtay 2. HD – Karar:2017/4104).

Türk Medeni Kanununun 174/2. maddesi, boşanmaya sebebiyet vermiş olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan tarafın, kusurlu olandan manevi tazminat isteyebileceğini öngörmüştür. Toplanan delillerden evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına sebep olan olaylarda tazminat isteyen davalı kadın ağır ya da eşit kusurlu olmadığı, bu olayların kişilik haklarına saldırı teşkil ettiği anlaşılmaktadır. O halde mahkemece, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, tazminata esas olan fiilin ağırlığı ile hakkaniyet kuralları (TMK m. 4, TBK m. 50, 51, 52, 58) dikkate alınarak davalı kadın yararına uygun miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekir. Bu yönün dikkate alınmaması doğru görülmemiştir. Boşanma sebebiyle yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için, nafaka talep eden eşin kusurunun daha ağır olmaması ve boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olması gerekir (TMK m. 175). (Yargıtay 2. Hukuk dairesi – Karar:2016/14021).

Mahkemece davalı-karşı davacı erkeğin, karşı boşanma davasının cevap süresi içinde açılmadığı gerekçesiyle karşı davanın reddine karar verilmiştir. Kural olarak, “karşı dava”, esas davaya cevap süresi içinde açılmalıdır (HMK m. 133/1). Cevap süresi içinde açılmayan karşı davanın ayrılmasına karar verilir (HMK m.133). Ancak, boşanma davalarında; tarafların kusurlarının belirlenmesi, boşanmanın fer’i (eki) niteliğindeki, maddi ve manevi tazminat (TMK m.174/1-2), yoksulluk nafakası (TMK m. 175), velayet gibi taleplerin sağlıklı olarak değerlendirilip isabetli karar verilebilmesi, bir kısım taleplerin de incelenmez hale gelmemesi için; kural olarak, boşanma konusunda birden çok dava varsa, bunların birlikte görülmesi; hem adaletli bir karar için, hem de usul ekonomisi bakımından gereklidir. Süresinde açılmayan karşı boşanma davasının ayrılmasına karar verilse bile, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 166/1. maddesi uyarınca tekrar birleştirilmesine karar verilmesi gerekeceğinden, davanın ayrılmasında da “usul ekonomisi” ilkesi gereğince, bir yarar bulunmamaktadır. Bu nedenlerle, süresinde açılmamış olsa bile, karşı boşanma davasının esasına girilerek bir karar verilmesi gerekir.Mahkemece, bu husus gözetilmeyip, karşı davanın süresinde olmadığından bahisle reddine karar verilmesi bozmayı gerekmiştir (Yargıtay 2.Hukuk Dairesi – Karar:2017/3638).

Eşit kusurlu eş lehine tazminata hükmedilemez.Hal böyle iken davacı-karşı davalı kadının ağır kusurlu kabul edilmesi ve bu hatalı kusur tespitine bağlı olarak davalı-karşı davacı erkek yararına maddi ve manevi tazminata (TMK m. 174/1-2) hükmedilmesi doğru olmayıp bozmayı gerektirmiştir (Yargıtay 2. HD – Karar : 2017/4021).

Davalı-karşı davacı kadın, ziynet eşyasının davacı-karşı davalıda kaldığını ileri sürmüş, davacı-karşı davalı ise onun tarafından götürüldüğünü savunmuştur. Hayat deneylerine göre olağan olan, bu çeşit eşyanın kadın üzerinde olması yada evde saklanmış, muhafaza edilmiş bulunmasıdır. Diğer bir deyimle bunların davalının zilyetlik ve siyanetine terk edilmiş olması olağana ters düşer. Diğer taraftan, söz konusu eşya rahatlıkla saklanabilen, taşınabilen, götürülebilen nev’idendir. Onun için evden ayrılmayı tasarlayan kadının bunları önceden götürmesi gizlemesi her zaman mümkündür. Davacı-karşı davalı kadın dava konusu ziynet eşyasının varlığını, evi terk ederken bunların zorla elinden alındığını ve götürülmesine engel olunduğunu, evde kaldığını ispat yükü altındadır. Olayda kadın, dava konusu ziynet eşyasının, götürülmesine engel olunduğunu ve zorla elinden alındığını, daha öncede götürme fırsatı elde edemediğini ispat edememiştir. Buna rağmen yukarıda yazılı ilkelerde hataya düşülerek hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır (Yargıtay 2.Hukuk Dairesi – Karar : 2017/3455).

Davacı, ıslah yoluyla, dayandığı vakıaları değiştirebilir veya davaya yeni vakıaları dahil edebilir. Evvelce göstermiş olsa bile, davaya kattığı bu yeni vakılara ilişkin delil de gösterebilir. Bu halde, ikinci tanık listesi verilemeyeceğine ilişkin yasağa (HMK. m. 240/2) dayanılarak, gösterilen bu tanıkların dinlenmesinden kaçınılamaz.Davacı, 7.1.2013 günü verdiği ıslah dilekçesiyle, yeni vakıalar ileri sürmüş ve bununla ilgili tanık da göstermiştir. Yapılan ıslah kanuna uygundur. O halde, davacının 7.1.2013 günü verdiği ıslah dilekçesinde gösterdiği tanıklar usulünce dinlenmeli ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek hasıl olacak sonucuna göre karar verilmelidir. Bu yön nazara alınmadan eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmamıştır (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi – K. 2015/6532).

Davalı, mütekabil boşanma davası açmış, mütekabil boşanma davasında; zina, olmazsa hayata kast, bu da olmazsa pek kötü davranış, bunun da kabul edilmemesi halinde haysiyetsiz hayat sürme, bu da kabul edilmediği takdirde evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanmalarına karar verilmesini istemiştir. Zina, hayata kast, pek kötü muamele ve haysiyetsiz hayat sürme özel boşanma sebebi yanında genel boşanma ( m. 166/1) sebebi de oluşturur. Böyle bir durum karşısında kalan eş, dilerse bu özel sebeplerin yanında genel sebebe, dilerse birine veya birkaçına birlikte dayanarak boşanma talep edebilir. Hem özel hem de genel sebebe dayanılarak boşanma davası açılmış ise, doğuracakları hukuki sonuçlar farklı olacağından öncelikle özel boşanma sebeplerinin bulunup bulunmadığı belirlenmeli, özel sebep varsa, bu sebebe dayanılarak, özel boşanma sebeplerinin gerçekleşmemesi veya özel sebebe dayalı dava hakkının düşmüş olması halinde, deliller, genel boşanma sebebi çerçevesinde değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmelidir. Toplanan delillerin öncelikle özel boşanma sebepleri bakımından değerlendirilip, sonucu uyarınca karar verilmesi gerekirken, bu husus gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi – Karar: 2010/12941).

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [26.10 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [26.64 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [22.39 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [24.73 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [45.48 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [53.12 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [30.29 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [34.45 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [33.17 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [21.99 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [24.11 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [25.31 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [22.54 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [25.59 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [39.16 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [35.50 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [49.86 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [39.63 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [22.96 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [21.20 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [22.02 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [33.57 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [28.12 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [20.97 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [20.94 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [38.28 KB]

Loading...

Taking too long?

Reload document

| Open in new tab

Download [22.18 KB]

01 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. 01.01.2002 tarihinden önce yürürlükte olan Medeni Kanun ise eşler arasında Mal Ayrılığı Rejiminin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Yeni yürürlükte bulunan Yasa seçilebilir üç mal rejimi de düzenlemiştir. Bunlar:

• Mal ayrılığı rejimi,

• Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,

• Mal ortaklığı rejimi, olmak üzere yasal mal rejimi yanında 3 seçimlik mal rejimi yeni kanun ile düzenlemiştir.

Taraflar yukarıda belirtilen mal rejimlerinden birini özel olarak seçmemişler ise edinilmiş mallara katılma rejimine tabidirler. Yani taraflar arasında seçilmiş özel bir mal rejimi yoksa 01 Ocak 2002 tarihinden önce alınan malların paylaşımında mal ayrılığı rejimi, 01 Ocak 2002 tarihinden sonra alınan malların paylaşımında edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanmaktadır. Edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olup da boşanma gerçekleştiğinde öncelikle her eş kendisine ait kişisel mallarını geri alır. Bir eşin kişisel malı boşanmadan sonra da o eşin kişisel malı olarak kalır. Türk Medeni Kanun’da “kişisel mallara nelerin girdiği dört bent halinde sayılmıştır. Kanuna göre;

• Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,

• Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,

• Manevî tazminat alacakları,

• Kişisel mallar yerine geçen değerler, olmak üzere kanunda sayılmıştır.

Ayrıca taraflar aralarında bir sözleşme yaparak kişisel mallara nelerin gireceğini kararlaştırabilirler. Kanun bu sözleşme ile nelerin dâhil edilebileceğini de belirtmiştir. Kanuna göre; eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dâhil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler. Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dâhil olmayacağını da kararlaştırabilirler. Örneğin size miras kalan bir gayrimenkul sizin kişisel malınızdır, fakat bu gayrimenkulden aldığınız kira kişisel malınız değildir. Sözleşme ile bu gelir kişisel mal olarak belirlenebilir.

Edinilmiş malların neler olduğu ve neler olmadığı kanunda belirtilmiştir. Kanuna göre:

• Çalışmasının karşılığı olan edinimler,

• Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,

• Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,

• Kişisel mallarının gelirleri,

• Edinilmiş malların yerine geçen değerler, edinilmiş mallar olarak kanunda sayılmıştır.

Kanuna göre; belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür. Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır. Kısaca ve net olarak bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.

Kişisel mal ve edinilmiş mallara örnek verecek olursak;

• Traş takımı, kişisel olarak kullandığınız spor malzemeleri, cep telefonunuz, şahsi bilgisayarınız vb. kişisel kullanımınıza yarayan şeyler kişisel maldır.

• Babanızdan miras kalan bir ev sizin kişisel malınızdır. Fakat bu evden kira geliri elde ediyorsanız sadece bu kira bedeli edinilmiş mal kategorisine girer.

• Size miras kalan tarlayı satıp, bu para ile yeni bir daire alırsanız bu sizin kişisel malınızdır.

• Evlilikten önce aldığınız bir ev sizin kişisel malınızdır. Bu evi satıp parasıyla aldığınız yeni ev de sizin kişisel malınızdır.

• At yarışından kazandığınız ikramiye kişisel malınızdır.

• Evlilik devamınca çalışmanız sonucu kazandığınız para ile aldığınız ev veya araba edinilmiş maldır.

• Emekli ikramiyesiyle aldığınız ev edinilmiş maldır. Bu örnekler çoğaltılabilir.

Edinilmiş mallar da kural olarak ayni tasfiye söz konusu değildir. Yani malların ikiye bölünmesinden ziyade parasal değerlerinin bölünmesi söz konusudur. Örnek verecek olursak, erkek adına kayıtlı bir gayrimenkulün tapu kaydını değiştirerek ½ hissesini kadın adına tescili yapılmayacaktır. Dolayısıyla edinilmiş malın tasfiye anındaki parasal değeri bölünecektir. Dolayısıyla edinilmiş malların değerinin hesaplanması ile parasal karşılığının bulunması gerekir. Kanuna göre; her eşin kişisel malları, edinilmiş mallardan ayrıldıktan sonra, edinilmiş malların borçları bu değerden düşülür, geriye kalan miktar artık değeridir. Evlilik süresince edinilen mallar eşlerin dayanışması sonucunda elde edildiği fikrinden hareketle, kural olarak bu artık değer, eşler arasında yarı yarıya paylaştırılır.

Ayrıca eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında diğer eşin alacak hakkı vardır. Mahkemeler bütün hesaplamaları bilirkişilere yaptırmakta olup, alacak miktarını genellikle parasal olarak tespit edilerek borçlu eşin tespit edilen miktarı ödemesine hükmetmektedir.

Özel bir mal rejimi seçilmemişse eşler yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabidirler. Edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olup da boşanan çiftler, öncelikle kişisel mallarını aldıktan sonra, boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren boşanma kararını veren mahkemeye 10 yıllık zaman aşımı süresi (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2013 yılı içerisinde oluşturduğu içtihadı) içerisinde dava açarak, evlilik birliği içerisinde edinilmiş malların (mümkünse ayni olarak yarısını) parasal değerinin yarısını katılma alacağı olarak, ayrıca diğer eşin şahsı mallarına yapmış olduğu katkıyı ve değer artışını da değer artış payı olarak dava ile talep edebilir.

BOŞANMA SONRASI MAL PAYLAŞIMINDA GENEL ESASLAR

1. Boşanma halinde eşler arasında görülecek mal paylaşımı davasına bakmaya, 4787 sayılı kanun ile kurulan Aile Mahkemesi görevlidir.
2. Anlaşmalı boşanmada mal paylaşımı, tarafların özgür iradesi ile yapılabilir. Eşler, anlaşmalı boşanma protokolüyle isterlerse malları yarı yarıya paylaşabilir veya başka bir paylaşım oranı da belirleyebilir.
3. Zina nedeniyle boşanma kararı verilmesinde kusurlu olan eşin katılma alacağı tamamen ortadan kaldırılabilir veya hakkaniyete uygun oranda alacağı azaltılabilir. Aldatan eşin diğer eşin edinilen malları üzerindeki alacak hakkı tümüyle sona erdirelebilir veya azaltılabilir.
4. Ancak eşlerin katkı payı alacağı, zina nedeniyle ortadan kaldırılamaz.
5. Eşlerden birinin ölümü halinde, eşin ölüm tarihi edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiye tarihi olarak belirlenir. Sağ kalan eş, ölüm tarihine kadar evlilik içinde edinilen malların yarısı üzerinde katılma alacağı hakkına sahiptir.
6. Evlenmeden önce satın alınan mallar, satın alan eşin kişisel malı olarak kabul edildiğinden mal paylaşımına dahil edilemez.
7. Evlilik içerisinde alınan veya evlenmeden önce alınıp evlilik içerisinde ödenen her türlü kredi ile borcu ödenen her türlü malın krediyle ödenen kısmı edinilmiş mal kabul edilir.
8. Boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilmiş olan ve elden çıkarılan tüm mallar, boşanmada mal paylaşımına dahil edilir. Boşanma davasının açıldığı tarih, eşler arasındaki mal rejiminin de tasfiye edileceği tarihtir.
9. Boşanma davası açıldığı tarihten sonra eşlerin edindiği mallar  mal paylaşımına dahil edilmez.
10. Boşanma davası açılmadan önce mal kaçırmak veya paylaşıma dahil etmemek amacıyla satılan mallar boşanmada mal paylaşımı hesaplamalarına dahil edilir. Bu şekilde karşılıksız kazandırmalardan faydalanarak malı devralan üçüncü şahıslardan da eksik kalan alacak miktarı talep edilebilir. Bu hadiselere mahal vermemek için ihtiyati tedbir talepli olarak davanın açılmasının uygun olacağı kanaatindeyiz.
11. Evlilik sırasında eşlerden birine kalan miras, kendisine miras kalan eşin kişisel malı olarak kabul edilir. Boşanma halinde, diğer eş mal paylaşımı sırasında eşine miras kalan mal üzerinde hiçbir hak talep edemez.
12. Evlilik sırasında eşlerden birine bağışlanan her türlü ev, araba, para veya parasal değeri olan her şey bağışlanan eşin kişisel malıdır sayılır.
13. Evlenmeden önce alınan malın değerine, bir miktar para veya mal eklenerek yeni bir mal alınırsa, bu eklenen değerin malda meydana getirdiği artık değerin yarısı üzerinde diğer eş hak sahibi olur.
14. Manevi tazminatlar, kişisel mal olarak kabul edildiğinden boşanmada mal paylaşımı davasında diğer eşin manevi tazminat üzerinde talep hakkı yoktur. Maddi tazminatlar  edinilmiş mal olarak kabul edilmiştir.
15. Evlilikten Önce Alınan Malların evlilik birliği içerisindeki kira gelirleri mal paylaşımına dahil edilir.
16. Bir Eşin Diğer Eş Tarafından Satın Alınan Mallara Sunduğu Katkı Boşanmada Mal Paylaşımı Hesabına Dahil edilir. Eşler Arasında Bağışlanan Değerler ise Mal Paylaşımına Dahil Edilmez.
17. Piyango Bileti Gelirleri Boşanmada Mal Paylaşımına Dahil edilir.
18. Mal Paylaşımı Davasında açılan Boşanma Davasında verilen kararın Kesinleşmesi Beklenir ve mal paylaşımı sebebiyle açılan davada kararı kesinleşmesi bekletici sorun kabul edilir. Boşanma Davasında verilen hüküm Kesinleşmeden Mal Paylaşımı yoluna gidilemez. Buna ilişkin boşanma davası açıldıktan sonra paylaşıma ilişkin davanın açılabilmesi de mümkündür. Boşanma davası kesinleşmeden paylaşım yoluna gidilebilmesi ise mümkün değildir. Uygulamada mal kaçırma işlemlerinin engellenebilmesi için paylaşıma ilişkin davaların ihtiyati tedbir talepli olarak önceden açıldığı görülmektedir.
19. Taraflar mal paylaşımı davasında Katılma Alacağı, Katkı Payı Alacağı ve Değer Artış Payı Alacağına yönelik bir talepte bulunabilir.

T.C.

Yargıtay

Hukuk Genel Kurulu

2017/1446 E., 2021/65 K.

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ : Asliye Hukuk Mahkemesi

1. Taraflar arasındaki “tapu iptal ve tescil” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İzmir 3. Asliye Hukuk Mahkemesince verilen davanın reddine ilişkin karar, davacı vekilinin temyizi üzerine Yargıtay 4. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.

2. Direnme kararı davacı vekili ve davalı … vekili tarafından temyiz edilmiştir.

3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

I. YARGILAMA SÜRECİ

Davacı İstemi:

4. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ile davalılardan …’ün İzmir 4. Aile Mahkemesi’nin 06.06.2005 tarihli ve 2003/207 E., 2005/674 K. sayılı kararı ile boşandıklarını, müvekkili tarafından davalı … aleyhine katkı payı alacağına ilişkin açılan davada İzmir 12. Aile Mahkemesinin 02.12.2009 tarihli ve 2008/542 E., 2009/991 K. sayılı kararı ile 30.960TL’nin tahsiline karar verildiğini, boşanma kararından bir hafta sonra 13.06.2005 tarihinde davalı …’ün adına kayıtlı taşınmazı çok düşük bir bedelle ve hiçbir işi olmayan yeğeni diğer davalı …’na satış gibi göstermek suretiyle tapuda devrettiğini, yapılan satış işleminin mal kaçırma amacıyla muvazaalı yapıldığını, bu nedenle davalı …’na karşı tapu iptali ve tescil davası açıldığını, katkı payı nedeniyle taşınmazın yarı hissesinin iptali ile müvekkili adına tescilinin talep edildiğini, ancak bu davanın yazılı delil bulunmadığı gerekçesiyle reddedildiğini belirterek dava konusu taşınmazın tapu kaydının iptali ile davalı … adına tapuda kayıt ve tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı Cevabı:

5. Davalı …, katkı payına ilişkin tapu iptali ve tescil davasının reddedildiğini ve buna ilişkin kararın kesinleştiğini, bu nedenle kesin hüküm itirazının bulunduğunu, ayrıca kötü niyetle açıldığını savunarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

6. Davalı … vekili, İzmir 12. Aile Mahkemesinin hem müvekkili hem de diğer davalı aleyhine açılan tapu iptali ve tescil davasını reddettiğini, bu kararın Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini, ortada kesin hüküm bulunduğu gibi, dava konusu taşınmazın müvekkili adına tapuya tescilinde muvazaa bulunmadığını savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.

Mahkeme Kararı:

7. İzmir 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 16.07.2012 tarihli ve 2011/168 E., 2012/276 K. sayılı kararı ile; dava konusu taşınmazın 13.06.2005 tarihinde 12.000TL bedelle davalı …’na satıldığı, davacı ile davalı …’ün 1974 yılında evlenip, 06.06.2005 tarihinde boşandıkları, davacının evlilik birliği içerisinde edinilen tek taşınmaz olan dava konusu yer hakkında katkı payı alacağı davası açtığı ve lehine 30.960TL alacağa hükmedildiği, davalı …’ün boşanma kararı verilmesinden hemen sonra davacının katkı payı davası açacağı düşüncesiyle taşınmazı yeğeni olan diğer davalıya satış suretiyle devrettiği, ancak satışın danışıklı olup, değerinin de düşük bulunduğunu ileri sürerek tapu kaydının iptali ile önceki malik adına tescilini talep etmekle beraber; davalı …’ün hayatta olduğu, kısıtlı bulunmadığı, davacının muvazaa nedeniyle tapu iptali tescili talep etmesi yönünde aktif dava ehliyetinin olmadığı, istemin tasarrufun iptali mahiyetinde düşünülmesi durumunda dahi koşullarının oluşmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Özel Daire Bozma Kararı:

8. Yerel Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.

9. Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 22.01.2014 tarihli ve 2013/3286 E., 2014/737 K. sayılı kararı ile; “…Dava, Borçlar Yasası’nın 18. maddesinde düzenlenmiş bulunan danışık (muvazaa) iddiasına dayalı tasarrufun iptali istemine ilişkindir. Kural olarak üçüncü kişiler, danışıklı işlem (muvazaalı muamele) nedeniyle hakları zarara uğratıldığı takdirde tek taraflı veya çok taraflı olan bu hukuki işlemlerin geçersizliğini ileri sürebilirler. Çünkü; danışıklı bir hukuki işlem ile üçüncü kişilere zarar verilmesi, onlara karşı işlenmiş haksız eylem niteliğindedir. Ancak, üçüncü kişilerin danışıklı işlem ile haklarının zarara uğratıldığının benimsenebilmesi için, onların, danışıklı işlemde bulunandan alacakları bulunmalı ve danışıklı işlem o alacağın ödenmesini önlemek amacıyla yapılmış olmalıdır.

Diğer yandan; zarara uğradıklarını ileri süren üçüncü kişilerin, danışıklı işlemde bulunduğu iddia edilen kişi hakkında tazminat davası açmış olmaları, bu davanın kabulü için tek başına yeterli olmadığından danışıklı işlemde bulunanın, üçüncü kişilere borçlu bulunduğunun gerçekleşmesi ve borcunu ödememek için danışıklı hukuki işlem yapmış olması gerekir.

Somut olayda; davacı, davalılardan …’in katkı payı alacağına ilişkin hükmedilecek tazminatı ödememek amacıyla dava konusu edilen taşınmazı danışıklı olarak diğer davalıya devredildiği iddiası ile eldeki bu davayı açmıştır. Yargılama sonunda satışın danışıklı olduğunun kanıtlanması durumunda davacı, satışa konu edilen maldan alacağının tahsili için yararlanabilecektir. Ancak, davacının bu hakkı ayni değil şahsi bir sonuç doğuracağından tapunun iptaline değil, İ.İ.K.’nun 283/1. maddesi gereğince, iptal ve tescile gerek olmaksızın davacıya taşınmazın haciz ve satışını isteyebilme hakkı tanınmasına karar verilecektir. Bu davada güdülen amaç da budur. Davacı ile davalı …’in İzmir 4. Aile Mahkemesi’nin 06/06/2005 tarih ve 2005/207 E., 2005/674 K., sayılı kararı ile boşanmalarına karar verildiği, kararın 07/07/2005 tarihinde kesinleştiği, yine davacı tarafından davalı … aleyhine katkı payı alacağına ilişkin davada İzmir 12. Aile Mahkemesi’nin 2008/542 E., 2009/991 K. sayılı kararı ile 30.960,00 TL katkı payı alacağının tahsiline karar verildiği ve kararın 28/01/2011 tarihinde kesinleştiği, davalı …’in üzerine kayıtlı 188 ada 1 nolu parselde kayıtlı L Blok 3. kat 7 nolu bağımsız bölümü boşanma davasının karara bağlanmasından bir hafta sonra çok düşük bir bedelle, hiçbir işi olmayan yeğeni diğer davalı …’na satış göstererek tapudan devrettiği, yapılan satış işleminin katkı payı alacağından kurtulmaya yönelik olarak muvazaalı yapıldığı anlaşılmaktadır.

Şu durumda, satışın muvazaalı olduğu kanıtlanmıştır. O halde, davanın İİK 283/1 maddesi gözetilerek tapu iptaline gerek olmaksızın davacının alacağını alabilmesini sağlamak için dava konusu taşınmazın haciz ve satışını isteyebilmesi yönünde hüküm kurulması suretiyle davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken açıklanan maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yerinde görülmeyen yazılı gerekçeyle istemin reddedilmiş olması usul ve yasaya uygun düşmediğinden kararın bozulması gerekmiştir,…” gerekçesiyle karar oy çokluğuyla bozulmuştur.

Direnme Kararı:

10. İzmir 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 20.10.2014 tarihli ve 2014/280 E. 2014/413 K. sayılı kararı ile önceki gerekçeler yanında; hukuk davalarında mahkemenin taleple bağlı olduğu, dava dilekçesinde tapu kaydının iptali ile davalı … adına tescilinin istendiği, 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nun (İİK) 283. maddesinden söz edilmediği, davacının taşınmazın haciz ve satışını isteyebilmesi yönünden hüküm kurulması talebinin de bulunmadığı, İİK’nın 277 ve devamı maddelerinde belirtilen tasarrufun iptali davalarındaki koşulların bu davada oluşmadığı, davacının tasarruftan önce kesinleşmiş bir alacağı bulunmadığı gibi yapılmış bir icra takibinin mevcut olmadığı, geçici ve kesin aciz vesikası şartlarının da bulunmadığı gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.

Direnme Kararının Temyizi:

11. Direnme kararı süresi içinde davacı vekili ile davalı … vekili tarafından temyiz edilmiştir.

II. UYUŞMAZLIK

12. Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; davacının muvazaa nedeniyle tapu iptali tescili talep etmesi göz önüne alındığında aktif dava ehliyetinin bulunup bulunmadığı ve satışın muvazaalı olduğunu kanıtlayıp kanıtlayamadığı; Özel Dairece bozma kararında davanın İİK’nın 283/1. maddesi gözetilerek tapu iptaline gerek olmaksızın davacının alacağını alabilmesini sağlamak için dava konusu taşınmazın haciz ve satışını isteyebilmesi yönünde hüküm kurulması suretiyle davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğinin belirtilmesinin taleple bağlılık ilkesine aykırılık teşkil edip etmeyeceği noktalarında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE

A) Davalı … vekilinin temyiz itirazları bakımından yapılan incelemede:

13. Bir nihai kararın şekli anlamda kesinliği ile, o karara karşı artık olağan kanun yollarına (temyiz, karar düzeltme) başvurulamayacağı anlaşılır. Şekli anlamda kesin hükmün amacı, bir davanın sona ermesine hizmet etmektir. Bir nihai karar şekli anlamda kesinleşince, tarafların o davada takip ettikleri amaç gerçekleşmiş olur. Fakat bu, taraflar arasındaki uyuşmazlığın değil, ancak görülmekte olan davanın sona ermesi demektir. Bundan sonra da aynı taraflar arasında aynı uyuşmazlığın yeni bir dava konusu yapılmaması için, başka bir müesseseye yani maddi anlamda kesin hüküm müessesesine ihtiyaç vardır (Kuru B.: Hukuk Muhakemeleri Usulü, C.V, 6.b İstanbul 2001, s.4981).

14. Bir mahkeme kararına karşı başvurulabilecek kanun yolunun hiç olmaması veya mevcut olan kanun yollarının tüketilmesi ya da süresinde kanun yollarına başvurulmaması hâllerinde şekli anlamda kesinlik gerçekleşir. İstisnai olarak olağanüstü kanun yoluna başvurarak ya da eski hâle getirme mümkün ise bu suretle şekli anlamda kesin hükmü sona erdirmek mümkündür.

15. Gerek 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda (HUMK) gerekse 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) şekli anlamda kesinliğin tanımı yapılmamış ise de, çeşitli maddelerde geçen “kesin”, “kesinleşme”, “kesinleşmiş” sözleriyle şekli anlamda kesin hükmün kastedildiğini söylemek mümkündür.

16. Maddi anlamda  kesin  hüküm  HUMK’da  tanımlanmamış olmakla birlikte Kanun’un 237. maddesinde;

“Kaziyei muhkeme, ancak mevzuunu teşkil eden husus hakkında muteberdir.

Kaziyei muhkeme mevcuttur denilebilmek için iki tarafın ve müddeabihin ve istinat olunan sebebin müttehit olması lazımdır.” şeklinde maddi anlamda kesin hükmün şartlarına yer verilmiştir.

17. HMK’nın 303/1. maddesinde de maddi anlamda kesin hükmün şartları;

“Bir davaya ait şeklî anlamda kesinleşmiş olan hükmün, diğer bir davada maddi anlamda kesin hüküm oluşturabilmesi için, her iki davanın taraflarının, dava sebeplerinin ve ilk davanın hüküm fıkrası ile ikinci davaya ait talep sonucunun aynı olması gerekir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Bu hükümden yola çıkıldığında denebilir ki, kesin hükmün ilk koşulu her iki davanın taraflarının aynı kişiler olması, ikinci koşulu müddeabihin aynılığı, üçüncü koşulu ise dava sebebinin aynı olmasıdır.

18. Kesin hükmün ikinci koşulu olan müddeabihin aynılığı, dava konusu yapılmış olan hakların aynı olmasıdır. Önceki dava ile yeni davanın müddeabihlerinin (konularının) aynı olup olmadığını anlamak için hâkimin, eski davada verilen kararın hüküm fıkrası ile yeni davada ileri sürülen talep sonucunu karşılaştırması gerekir. Eski ve yeni davanın konusu olan maddi şeyler fiziksel bakımdan aynı olsa bile bu şeyler üzerinde talep olunan haklar farklı ise müddeabihlerin aynı olduğundan bahsedilemez.

19. Kesin hükmün üçüncü koşulu dava sebebinin aynı olmasıdır. Dava sebebi, hukuki sebepten farklı olarak, davacının davasını dayandırdığı vakıalardır. Öyle ise her iki davanın da dayandığı maddi vakıalar (olaylar) aynı ise diğer iki koşulun da bulunması hâlinde kesin hükmün varlığından söz edilebilir. Nitekim aynı hususlara Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun 22.03.2019 tarihli ve 2017/7 E., 2019/2 K. sayılı kararında da değinilmiştir.

20. Yapılan bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde;

Davacı … vekili tarafından davalı … aleyhine İzmir 12. Aile Mahkemesinde açılan davada davacı vekili, dava konusu taşınmazın mümkün ise ½ hissesinin tapu kaydının iptali ile müvekkili adına tapuda kayıt ve tesciline, bu talebin kabul edilmemesi durumunda katkı payı bedeli olan şimdilik 15.000TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiş; bu dava ile birleşen diğer davalı … aleyhine açılan davada ise, davalı …’ün boşanmadan sonra evlilik birliği içinde alınan evi bir hafta sonra davalı …’e muvazaalı olarak sattığını iddia ederek dava konusu taşınmazın ½ hissesinin iptali ile müvekkili adına tapuya kayıt ve tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

21. Davacı vekili davalılar … ve … aleyhine açtığı eldeki davada ise; davalı … tarafından dava konusu taşınmazın muvaazalı olarak diğer davalı …’na tapuda devredilmesi nedeniyle müvekkilinin katkı payı alacağını almasının engellendiğini ileri sürerek, dava konusu taşınmazın diğer davalı … adına tapuya kayıt ve tesciline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

22. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, İzmir 12. Aile Mahkemesinde görülüp sonuçlanan birleşen dava ile, eldeki davanın tarafları aynı ise de, konuları (müddeabih) ve dava sebepleri (dayanılan vakıalar) birbirinden farklı olduğundan davalı … vekilinin direnme kararı gerekçesine yönelik temyiz isteminin reddine karar vermek gerekmiştir.

B) Davacı vekilinin temyiz itirazları bakımından yapılan incelemede:

23. Dava, muvazaa hukuksal nedenine dayalı olarak açılan tapu iptal ve tescil istemine ilişkindir.

24. Davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan ve somut olaya uygulanması gereken 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun (BK ) 18. maddesinde genel muvazaa düzenlenmiş; maddenin 1. fıkrası ile “Bir akdin şekil ve şartlarını tayininde, iki tarafın gerek sehven gerek akitteki hakiki maksatlarını gizlemek için kullandıkları tabirlere ve isimlere bakılmıyarak, onların hakiki ve müşterek maksatlarını aramak lazımdır.” hükmü getirilmiştir.

25. Bilindiği üzere “tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacı ile gerçek durumu onlardan gizleyerek kendi gerçek iradelerine uymayan ve kendi aralarında geçerli olmayan bir hususta anlaşmalarına” muvazaa ve bu şekilde yapılan işlemlere de muvazaalı işlemler denir (Eren, F: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2018, s. 367). Eş söyleyişle muvazaa açıklanan beyanlarının gerçek maksatlarına uymadıklarını bildikleri hâlde, tarafların kastettikleri durumdan başka bir ilişkide kendilerini anlaşmış gibi göstermeleri hâli, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla kendi gerçek iradelerine uymayan haksız eylem niteliğinde anlaşmalarıdır (7.10.1953 tarihli ve 8/7 Sayılı Yargıtay içtihadı Birleştirme Kararı).

26. Muvazaalı bir hukuki işlemden söz edilebilmesi için;

i)Tarafların iradeleri ile beyanları arasında isteyerek oluşturulmuş bir uygunsuzluk,

ii) Üçüncü kişileri aldatmak (muvazaa) niyeti,

iii) Taraflar arasında gizli işlemi oluşturan muvazaa sözleşmesi bulunmalıdır.

27. Kural olarak üçüncü kişiler anılan maddeye dayalı olarak, danışıklı işlem nedeniyle hakları zarara uğratıldığı takdirde tek taraflı veya çok taraflı olan bu hukuki işlemlerin geçersizliğini ileri sürebilirler. Çünkü danışıklı bir hukuki işlem ile üçüncü kişilere zarar verilmesi onlara karşı işlenmiş bir haksız eylem niteliğindedir. Ancak üçüncü kişilerin danışıklı işlem ile haklarının zarara uğratıldığının benimsenebilmesi için, onların, danışıklı işlemde bulunandan alacaklarının bulunması ve danışıklı işlemin o alacağın ödenmesini önlemek amacıyla yapılmış olması gerekmektedir.

28. Muvazaa davası, borçlunun yapmış olduğu işlemin gerçekte hiç yapılmamış olduğunun (işlemin temelinin geçersizliğinin) tespitini amaçladığından, görünürdeki satış işlemlerine karşı açılır. Muvazaaya dayalı tasarrufun iptali davalarında ise davacının icra takibine geçmesi ya da aciz belgesi almasına gerek yoktur. Nitekim, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 07.07.2020 tarihli ve 2017/17-1507 E., 2020/525 K. sayılı kararında da aynı ilkelere yer verilmiştir.

29. Yüzeysel olarak bakıldığında, iptal davaları ile muvazaa davaları arasında bir benzerlik görülmekte ise de, bu benzerlik her iki tür davanın güttüğü amaçtan öteye gitmemektedir. Muvazaa davası, yani yapılan işlemin muvazaa nedeniyle hükümsüz olduğunu belirtmek için açılan dava ile tasarrufun iptali davası amaçları bakımından birbirlerine yakınsa da gerçekte nitelikleri, koşulları, doğurduğu sonuçlar bakımından birbirinden farklıdırlar. Tasarrufun iptali davası, borçlunun tasarruf işlemlerinden zarar gören ve elinde aciz belgesi bulunan alacaklılar tarafından açılabilir. Ne var ki, tasarrufun iptali davası, borçlu tarafından geçerli olarak yapılan tasarruf işleminin davacı bakımından hükümsüz olduğunu tespit ettirmek için açıldığı hâlde, muvazaa davasında borçlunun yaptığı tasarruf işleminin gerçekte hiç yapılmamış olduğunun tespiti istenir. Başka bir ifadeyle yapılan işlemin geçersizliği ileri sürülür.

30. Tasarrufun iptali davası, aynî nitelikte olmayıp kişisel (şahsî) bir dava olduğu hâlde, muvazaa davası ayni nitelikte bir davadır. Muvazaanın kanıtlanması hâlinde dava konusu mal, borçlunun mal varlığından hiç çıkmamış hâle gelir. Taşınmaza ilişkin muvazaa davalarında hâkim tapu kaydının da borçlu adına tesciline karar verir. Muvazaa iddiası, zamanaşımına bağlı olmadan ileri sürülebildiği hâlde, iptal davasının tasarrufun yapıldığı tarihten itibaren en geç hak düşürücü süre olan beş yıl içinde açılması gerekir (İİK m. 284). İİK’nın 277 vd. maddelerine dayalı olarak açılmış iptal davasının amacı, alacaklının davaya konu mal üzerinde, cebri icra yolu ile alacağı miktarla sınırlı olarak hakkını almasını sağlamaktır.

31. Kural olarak iptal davasına konu edilen tasarruflar, muvazaalı akitlerden farklı olarak hukuken geçerlidir. Başka bir ifade ile muvazaalı akitlerde, görülen akit değil tarafların gerçek iradelerine uygun bulunan akit tarafları bağlayıcı olduğu hâlde, İİK’nın 277 ve bunu izleyen maddelerinde düzenlenen tasarruflar özel hukuk ilişkisi açısından geçerliliğini korumaktadır. Bu nedenle, alacaklının gerçek alacak ve ayrıntılarına yetecek miktardaki tasarrufun iptaline, bunun dışında kalan kısmı geçerliliğini koruyacağından, olduğu gibi bırakılmasına karar verilmesi gerekmektedir. Kanun koyucu bu özelliği gözeterek “iptal davasının sübutu hâlinde davaya konu teşkil eden mal üzerinde icra kovuşturması yapılabileceğini, davanın konusu taşınmaz mal olduğu takdirde ise, üçüncü şahıs üzerindeki kaydın düzeltilmeksizin taşınmazın haciz ve satışının istenebileceğini” öngörmüştür (İİK. m.283). Nitekim aynı ilkeler Hukuk Genel Kurulunun 03.05.2000 tarihli ve 2000/4-823 E., 2000/851 K.; 25.05.2011 tarihli ve 2011/4-149 E., 2011/346 K.; 02.04.2014 tarihli ve 2013/4-1016 E., 2014/436 K.; 17.01.2019 tarihli ve 2017/17-2051 E., 2019/19 K.; 25.02.2020 ve 2017/1505 E., 2020/204 K. sayılı kararlarında da benimsenmiştir.

32. Yapılan tüm açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde;

33. Dava dilekçesinin konusu, maddi olguların anlatılış biçimi ve talep sonucu kısmından da açıkça anlaşılacağı gibi dava BK’nın 18. maddesinde tanımını bulan muvazaa hukuksal nedenine dayalı iptal davasıdır.

34. Yerel mahkemece eldeki davada İİK’nın 283. maddesinin uygulanmasının taleple bağlılık kuralına aykırı olduğu gerekçesine de dayanılması nedeniyle HMK’nın 26. maddesinde düzenlenen taleple bağlılık kuralına da kısaca değinmek gerekmektedir. Maddeye göre, hâkim tarafların talepleri ile bağlıdır. Kanunlarda gösterilen sınırlı sayıdaki istisnalar bir kenara bırakılacak olursa talepten fazlasına veya talepten başka bir şeye karar veremez. Fakat hâkimin duruma göre talep sonucundan daha azına karar vermesinin önünde engel yoktur. Taleple bağlılık ilkesi özü itibariyle hâkimin, tarafların talebiyle bağlı olduğunu ifade eder. İlkenin taşıdığı ilk anlam; tarafın talep etmediği husus hakkında mahkemenin karar veremeyeceğidir. Buna göre tarafın neyi talep edip etmediği ve hâkimin ne hakkında karar verip veremeyeceği dava dilekçesine bakılarak tespit edilir. Bu tespitin konusunu, istenilen hukuki sonuç oluşturur. Bu itibarla hâkimin karar verme sınırı dava dilekçesi ile belirlenmiş olur. Taleple bağlılık ilkesinin taşıdığı ikinci anlam ise tarafın talebinden fazlasına mahkemece karar verilememesidir. Taleple bağlı olma, yargılama sonucunda davacının talep ettiği haktan daha azına sahip olduğunun belirlenmesi durumunda uygulanmaz (HMK m. 26). Talepten azına karar verme “çoğun içinde az da vardır” esasına dayanmaktadır. Bu kural ise davacının talep sonucu ile aynı nitelikte olan daha azına karar vermeyi ifade etmektedir. Nitekim dava açıldığında davacının talebi maddi hukukta karşılığa sahip olduğu oranda mahkemeden hukuki koruma sağlanmasıdır (Taleple bağlılık kuralı hakkında daha geniş açıklamalara Hukuk Genel Kurulunun 30.05.2018 tarihli ve 2017/23-2539 E., 2018/1149 K. sayılı kararında yer verilmiştir).

35. Eldeki davada, davacıyı alacağından yoksun bırakmak için yapıldığı iddia edilen muvazaalı satış işleminin iptali ve hiç yapılmamış sayılmasının tespiti istenmektedir. Bu davada davacı muvazaalı işlemle kendisinin zararlandırıldığını ileri sürmüştür. Davacının amacı tapunun iptali olmayıp, alacağına kavuşmaktır.

36. Davacı vekili, davalılardan …’ün katkı payı alacağına ilişkin hükmedilecek tazminatı ödememek amacıyla dava konusu edilen taşınmazı danışıklı olarak diğer davalıya devrettiği iddiasıyla eldeki bu davayı açmıştır. Yargılama sonunda satışın danışıklı olduğunun kanıtlanması durumunda davacı, satışa konu edilen maldan alacağının tahsili için yararlanabilecektir. Ancak, davacının bu hakkı ayni değil şahsi bir sonuç doğuracağından tapunun iptaline değil, İİK’nın 283/1. maddesi gereğince, iptal ve tescile gerek olmaksızın davacıya taşınmazın haciz ve satışını isteyebilme hakkı tanınmasına karar verilecektir. Bu davada güdülen amaç da budur. Davacı ile davalı …’ün İzmir 4. Aile Mahkemesinin 06.06.2005 tarihli ve 2003/207 E., 2005/674 K. sayılı kararı ile boşanmalarına karar verildiği; yine davacı tarafından davalı … aleyhine açılan katkı payı alacağına ilişkin davada İzmir 12. Aile Mahkemesinin 02.12.2009 tarihli ve 2008/542 E., 2009/991 K. sayılı kararı ile 30.960TL katkı payı alacağının tahsiline karar verildiği ve bu kararın 28.02.2011 tarihinde kesinleştiği, davalı …’ün 188 ada 1 nolu parselde adına kayıtlı L Blok 3. kat 7 nolu bağımsız bölümü boşanma davasının karara bağlanmasından bir hafta sonra çok düşük bir bedelle, hiçbir işi olmayan yeğeni diğer davalı …’na satış göstererek tapudan devrettiği, yapılan satış işleminin katkı payı alacağından kurtulmaya yönelik olarak muvazaalı yapıldığı anlaşılmaktadır.

37. O hâlde satışın muvazaalı olduğunun kanıtlanmış olduğu eldeki davada, mahkemece İİK’nın 283/1 maddesi gözetilerek tapu iptaline gerek olmaksızın davacının alacağını alabilmesini sağlamak için dava konusu taşınmazın haciz ve satışını isteyebilmesi yönünde hüküm kurulmalıdır.

38. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, Borçlar Kanunu ve İcra ve İflâs Kanunu birbirinden farklı nitelik taşıyan kanunlar olduğundan, eldeki dava BK’nın 18. maddesine göre açılan tasarrufun iptali davası niteliği taşıdığından ve taleple bağlılık ilkesi gereğince de İİK’nın 277. maddesine göre açılan tasarrufun iptali davası niteliğini taşımaması nedeniyle İİK’nın 283/1-2 maddesine göre karar verilemeyeceğinden ve davacı tarafın aktif dava ehliyetinin de bulunduğu nazara alınarak direnme kararının belirtilen bu değişik gerekçe ile bozulması gerektiği ileri sürülmüş ise de; bu görüş Kurul çoğunluğu tarafından kabul edilmemiştir.

39. Diğer taraftan dava tarihi 25.03.2011 olduğu hâlde gerekçeli karar başlığında 16.06.2014 olarak gösterilmesine ilişkin yanlışlık, mahallinde düzeltilebilir maddi hata niteliğinde bulunduğundan ayrıca bozma nedeni yapılmamıştır.

40. Hâl böyle olunca tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki delillere, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

41. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

IV. SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle;

1) Davalı … vekilinin temyiz isteminin REDDİNE oy birliğiyle (III-A),

2) Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle, direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı 6217 sayılı Kanun’un 30. maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA oy çokluğuyla (III- B),
İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatıranlara geri verilmesine,

Aynı Kanun’un 440. maddesi gereğince kararın tebliğinden itibaren on beş gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 11.02.2021 tarihinde karar verildi.

T.C.

YARGITAY

HUKUK GENEL KURULU

E. 2014/2-1226

K. 2016/1057

T. 16.11.2016

DAVA : Taraflar arasındaki “boşanma” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İzmir 14.Aile Mahkemesi’nce davanın reddine dair verilen 07.03.2013 gün ve 2012/614 E., 2013/144 K. sayılı karar, davacı vekilinin temyizi üzerine Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 10.12.2013 gün ve 2013/14994 E., 2013/29160 K. sayılı kararı ile;

“…Ön inceleme duruşmasında hakim tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları veya anlaşmadıkları hususları tek tek belirleyip uyuşmazlık konularını tespit edeceğine göre bu işlemler yapılmadan tarafların delil ve tanıklarını bildirmesi beklenemez. Davacı ve davalı taraf tahkikata başlamadan önce tanık listesi vermişlerdir. O halde, hukuki dinlenilme hakkını (HMK. madde 27) kullanabilmeleri için, davacıyı tanıklarının dinlenmesi, için gerekli giderleri yatırmaları konusunda kesin süre verilerek tanıklarının dinlenmesi, davalı da bildirdiği tanıklarının dinlenmesini talep ettiği takdirde bu konuda kendisine imkan tanınması ve gerçekleşecek sonucu uyarınca davanın esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken; eksik incelemeyle karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir…” gerekçesiyle oy çokluğuyla bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Dava, boşanma istemine ilişkindir.

Davacı vekili davalı ile müvekkilinin önceden boşanıp tekrar evlendiğini ancak geçimsizliklerinin son bulmadığını, müvekkilinin davalının başka erkeklerle birlikte olduğu yönünde kuvvetli şüpheleri olduğunu, aralarında geçen olay sebebiyle müvekkilinin tutuklu olduğunu ileri sürerek boşanmalarına karar verilmesini istemiştir.

Davalı suçlamaları kabul etmediğini, aldatma iddiasının iftiradan ibaret olduğunu, kendisinin de boşanmak istediğini bildirmiş ve mahkemenin belirleyeceği nafakanın tarafına verilmesini istemiştir.

Mahkemece davacı vekilinin dava dilekçesinde herhangi bir delile dayanmadığı, yargılamanın devamı sırasında delil listesi sunduğu, her ne kadar iddia ve savunmanın ön inceleme safhasına kadar taraflarca genişletilip değiştirilmesi mümkün ise de davacı vekilinin dava açarken iddialarını ispata yarayan hiçbir delil sunmaması durumunda sonradan bir kısım delillerin bildirilmiş olmasının durumu değiştirmeyeceği belirtilerek evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını gösterir ve boşanmayı gerektirir şekilde davalının kusurundan kaynaklanan bir geçimsizliğin kanıtlanamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Özel Dairece yukarda başlık bölümünde açıklanan gerekçelerle oy çokluğu ile karar bozulmuş, davacının süresinde delil bildirmemesi sebebiyle davanın esastan reddi gerektiği karşı oy yazısında belirtilmiştir.

Mahkemece önceki gerekçe genişletilerek direnme hükmü verilmiştir.

Direnme hükmü davacı vekilince temyiz edilmiştir.

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; dava dilekçesinde tanık deliline dayanılmamış olması durumunda tahkikat duruşmasına başlamadan önce verilen dilekçeyle delil bildirilmesinin mümkün olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.

Öncelikle konu ile ilgili yasal düzenlenmelerin incelenmesi gerekir.

Anayasanın 90. maddesinin beşinci fıkra hükmü uyarınca, milletlerarası andlaşma hükümlerinin esas alınacak olması sebebiyle ilk olarak belirtilmesi gerekir ki Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının en önemli unsurlarından bir tanesi de yargılamanın “makul bir süre içinde” bitirilmesi ilkesidir.

Bu bağlamda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), devletlerin yasal sistemlerini mahkemelerin 6. maddede yer alan şartlara, makul bir sürede yargılama dahil olmak üzere uyacak şekilde düzenlemek ile görevli olduğunu belirtmiştir (AİHM, Zimmerman ve Steiner –İsviçre, 13 Temmuz 1983, 29. paragraf).

Bir davaya taraf olan herkesin karşı taraf karşısında kendisini önemli bir dezavantajlı konumda bırakmayacak şartlarda, iddialarını mahkemeye sunabilmesi için makul bir fırsata sahip olabilmelidir (AİHM, De Haes ve Gijsels-Belçika, 24 Şubat 1997).

Tarafların gösterilen tüm delillerden haberdar olması ve görüş bildirebilmesi de adil yargılanma hakkı kapsamında gözetilmesi gereken ilke olarak belirtilmiştir (AİHM, Borgers-Belçika, 30 Ekim 1991).

Anayasanın 141. maddesinde de “davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir” denilmek suretiyle davaların makul bir süre içerisinde bitirilmesi gerekliliği açıkça düzenlenmiştir.

Açıklanan bu ilkelere paralel olarak 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) yargılamanın makul sürede bitirilmesini sağlamak amacıyla düzenlemeler yapılmış ve bu amaca ulaşılabilmesi için önemli bir katkı sağlayan delillerin bildirilme zamanı özel olarak düzenlenmiştir.

Delillerin belirli bir zaman dilimi içinde gösterilip sunulması yargılamayı çabuklaştıracak olmasının yanı sıra, taraflara da gösterilen delillerden haberdar olarak zamanında bunlara karşı delil veya görüş bildirebilme imkanı tanıyacak, böylece uyuşmazlıklar en kısa sürede adilane çözüme kavuşacaktır.

Bu aşamada HMK’nın delillerin ibrazıyla ilgili hükümlerini değerlendirmek gereklidir.

6100 Sayılı HMK’nın “Dava Dilekçesinin İçeriği” başlıklı 119/1-e-f maddesine göre; davacı, dava dilekçesinde, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini ve iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğini açıkça göstermek zorundadır.”

Maddenin gerekçesinde bu gerekliliğin, 6100 Sayılı HMK’da bir yenilik olarak düzenlendiği ifade edilmiştir. Davacının genel ifadelerle delillerini belirtmesi yeterli sayılmayıp hangi delillere dayandığı dilekçeden anlaşılmalıdır. Delillerin bildirilmesine dair bu düzenleme, somutlaştırma yükünün de bir gereğidir. (Pekcanıtez, H.\ Atalay O.\ Özekes M.: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 3. Bası, Ankara 2015, s. 277).

6100 Sayılı HMK’nın “Belgelerin Birlikte Verilmesi” başlıklı 121/1. maddesine göre; dava dilekçesinde gösterilen ve davacının elinde bulunan belgelerin asıllarıyla birlikte harç ve vergiye tabi olmaksızın davalı sayısından bir fazla düzenlenmiş örneklerinin veya sadece örneklerinin dilekçeye eklenerek, mahkemeye verilmesi ve başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayıcı açıklamanın dilekçede yer alması zorunludur. Ayrıca, aynı Kanunun “Cevap Dilekçesinin İçeriği” başlıklı 129/1-d-e. maddelerine göre, cevap dilekçesinde; davalının savunmasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri ile savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin bildirilmesi gerekir. Bu husus davalının savunmasını somutlaştırma yükünün gereğidir. Davalı da davacı gibi yazılı delillerini cevap dilekçesine ekleyerek mahkemeye vermeli ve başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayıcı açıklamalarda bulunmalıdır. (Pekcanıtez, H.\ Atalay O.\ Özekes M., s. 306).

Dava dilekçesinin davalıya tebliğinde, davalının iki hafta içinde davaya cevap verebileceğinin ihtarının gerektiği HMK’nın 122. maddesinde düzenlendikten sonra aynı süreye “cevap dilekçesini verme süresi” başlıklı 127. maddesinde tekrar yer verilerek “Cevap dilekçesini verme süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır…” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Önemle vurgulanmalıdır ki; HMK’nın 122. maddesinin gerekçesinde de belirtildiği üzere cevap süresi, Kanun tarafından düzenlenmiş kesin bir süre hâline getirilmiştir.

HMK’nın “Süresinde Cevap Dilekçesi Verilmemesinin Sonucu” başlıklı 6100 Sayılı HMK’nın 128/1. maddesine göre; “süresi içinde cevap dilekçesi vermemiş olan davalı, davacının dava dilekçesinde ileri sürdüğü vakıaların tamamını inkâr etmiş sayılır.” Davayı inkar etmiş sayılan davalı, daha sonra ikici cevap dilekçesi veremez. Zira ikinci cevap dilekçesi cevaba cevap dilekçesine karşı verilir. Cevap dilekçesi vermemiş olan davalının sadece inkar ile yetinmiş olduğu varsayılır ve ön inceleme ile tahkikat aşamasında sadece inkar çerçevesinde savunma yapabilir ve bu yönde ispat faaliyetinde bulunarak delil gösterebilir (Pekcanıtez, H.\ Atalay O.\ Özekes M.s. 294-295). Süresinde cevap vermediği için davayı inkar etmiş sayılan davalı, davacının dava dilekçesinde bildirdiği vakıaların doğru olmadığını (inkarı) ispat için karşı delil gösterebilir. Davalı, davayı inkarının karşı delilini göstermek bahanesi ile, yeni vakıalar (mesela zamanaşımı veya borcu ödediğini ileri sürerse, bununla savunmasını genişletmiş olur; bu ise kural olarak yasaktır. Bu halde mahkeme, davacının iddiasının doğru olmadığını ispat için davalının göstereceği delilleri inceleyip, davacının delilleri ile birlikte değerlendirerek varacağı sonuca göre hüküm vermelidir. (Kuru B.\ Arslan R.\Yılmaz E.: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Ankara 2014, 25. Bası, s.317).

6100 Sayılı HMK’nın “Ön İncelemenin Kapsamı” başlıklı 137/1. maddesine göre; dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılır. Mahkeme ön incelemede; dava şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder ve bu hususları tutanağa geçirir.

 6100 Sayılı HMK’nın “Ön İnceleme Duruşması” başlıklı 140/5. maddesine göre; ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir. Bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi hâlinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir. Aynı Kanunun 119 ve 121. maddelerinde delillerin gösterilmesinden bahsedilmesine rağmen, 137 ve 140. maddelerinde delillerin sunulmasından ve toplanmasından bahsedilmektedir. Burada vurgulanması gereken husus özellikle 140. maddede “dilekçelerinde gösterdikleri” ibaresinin kullanılmış olmasıdır.

6100 Sayılı HMK’nın 140. maddesinin gerekçesinde belirtildiği üzere taraflar, delil olarak dayandıkları belgeleri dilekçelerine ekleyerek vermek ya da başka yerden getirilecekse, bunu belirtmek zorundadırlar. Şayet taraflar, bu konuda yapmaları gereken işlemleri eksik bırakmışlarsa, tahkikata başlamadan önce, taraflara son kez kısa bir süre verilerek bu eksiklikleri tamamlamaları düşünülmüştür. Taraflar bu şanslarını da doğru kullanamazlarsa, artık tahkikat mevcut delillerle yürütülecek ve tarafların o delile dayanmaktan vazgeçtikleri kabul edilecektir.

Özetle; 6100 Sayılı HMK’nın 119/1-f maddesine göre dava dilekçesinde iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği, 129/1-e maddesine göre de cevap dilekçesinde savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin belirtilmesi gerekir. 6100 Sayılı HMK’nın 137 ve 140.maddelerinde ise; 119 ve 129.maddelerdeki düzenlemenin aksine, delillerin belirtilmesinden değil, tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapmasından bahsedilmiştir. Buna göre; delillerin dava ve cevap dilekçelerinde belirtilmesi, dilekçelerinde belirtikleri delillerin en geç ön inceleme duruşmasında mahkemeye sunulması, başka bir yerden getirtilecek olması halinde delillerin toplanması için gerekli işlemlerin yapılması gerekir. Yani dava ve cevap dilekçelerinin verilmesinden sonra tarafların iddia ve savunmalarını kanıtlayıcı delil bildirmeleri mümkün değildir.

Dilekçelerin teatisi aşamaları bu şekilde net sürelere bağlı olarak düzenlendikten sonra yasa koyucu, “delil bildirmenin “süreye” bağlı olduğunu tekrar vurgulayan 145. maddeye yer vermiştir. 6100 Sayılı HMK’nın “Sonradan Delil Gösterilmesi” başlıklı 145/1. maddesine göre; taraflar, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler. Ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülememesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme o delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir.

6100 Sayılı HMK’nın 145. maddesinin birinci cümlesinde de tarafların, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremeyecekleri açıkça belirtilmiştir. 145. maddenin ikinci cümlesinde; birinci cümledeki tarafların Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremeyeceklerine dair olarak getirilen istisnanın dava ve cevap dilekçelerinde hiç delil belirtmeyen, ön inceleme aşamasında da delillerini sunmayan veya toplanması için gerekli işlemleri yapmayan tarafların tahkikat aşamasında delil bildirme haklarının olduğu şeklinde anlaşılması mümkün değildir. 145.maddenin gerekçesinde, “uygulamada, davaların uzamasının temel sebeplerinden birinin de gereksiz yere yeni delil sunulması ve bu konuda taraflara verilen sürelere uyulmaması olduğunun bilindiği, maddenin ilk fıkrasıyla, Kanunda belirtilen sürelerden sonra, davada yeni delil sunulmasının yasak olduğunun kural olarak benimsendiği, fakat iki istisnanın kabul edildiği, bunun için; yeni delil sunulması talebinin yargılamayı geciktirme amacı taşımaması veya delilin süresinde sunulmamasının ilgili tarafın kusuru dışında bir sebebe dayanması halinde, hâkimin gerekçesini de belirtmek şartıyla, yeni delil sunulmasına izin verebileceği, bu şekilde delil sunma kuralına istisna getirilmesinin hukuki dinlenme hakkının tabii bir sonucu olduğu” belirtilmiştir.

Tahkikatın amacı, kural olarak delil toplamak değil, delilleri incelemek ve değerlendirmektir; aksi halde tahkikat tamamlanamaz ve yargılama uzar. Bu sebeple 145. maddede belirtilen ve tarafın etki alanı dışında kalan çok özel durumlar dışında, sonradan delil sunulması halinde bu deliller dikkate alınmamalıdır. Keza, tarafların 145. madde şartları oluşmadan sonradan delil sunması ya da kanun yoluna başvururken bu şekilde delilleri dilekçesine ekleyip vermeleri kabul edilmemelidir (Pekcanıtez, H.\ Atalay O.\ Özekes M., s. 332-333).

Tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde; 6100 Sayılı HMK’nın sistematiği içinde; tahkikat aşamasına geçilmezden evvel tarafların uyuşmazlıkların çözümü için ileri sürdükleri delillerin daha işin başında belirlenerek tahkikatın etkin bir şekilde yapılmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Yargılamanın etkin ve makul bir süre içinde bitirilmesi için delil gösterilmesi dilekçelerin teatisi (dava, cevap, cevaba cevap ve ikinci cevap) aşamasına hasredilmiştir. Buna göre, dilekçelerin teatisi aşamasında herhangi bir delil bildirmeyen davacı veya davalıya ön inceleme duruşmasında delillerini bildirmesi için yeni bir süre verilmesine imkân bulunmamaktadır.

Somut olayda; davacı 24.08.2012 tarihinde boşanma davası açmış, dava dilekçesinde iddialarını ispata yarar herhangi bir delil bildirmemiştir. Davalı ise süresinde verdiği cevap dilekçesi ile delillerini bildirmiş, cevap dilekçesinin davacıya tebliği üzerine davacı cevaba cevap dilekçesi ibraz etmemiştir. Mahkemece 17.01.2013 tarihinde ön inceleme duruşması icra edilip tahkikat duruşmasına geçildikten sonra 07.03.2013 tarihli celse de davacı vekili “Tanıklarımızı bildirdik. Dinlenmesini talep ediyoruz” şeklinde beyanda bulunmuştur.

Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeler dikkate alındığında, dava dilekçesinde herhangi bir delil bildirmeyen, sonradan delil gösterilebilmesi için HMK’nın 145.maddesinde belirtilen istisnai hallerin mevcudiyetini de ileri sürmeyen davacının ön inceleme aşamasından sonra bildirdiği tanıkların dinlenmesi mümkün değildir.

Hal böyle olunca, yerel mahkemenin davacı vekilinin dava açarken iddiaları ispata yarayan hiçbir delil sunmadığı gerekçesiyle verdiği davanın reddine dair direnme kararı yerindedir.

SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, yukarıda açıklanan sebeplerle direnme kararının ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alındığından başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 1086 Sayılı Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu’nun 440. Maddesi uyarınca karar düzeltme yolu açık olmak üzere 16.11.2016 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

T.C.

YARGITAY

2. HUKUK DAİRESİ

E. 2015/13068

K. 2016/3601

T. 25.2.2016

• KESİN SÜRE VERİLMESİ ( Verilen Kesin Süre İçinde Tanık ve Delil İbraz Etmeyen Tarafın Delil Sunmaktan Vazgeçtiğinin Kabulü Gerektiği – Hal Böyleyken Tanıkların Dinlenmesi Doğru Olmadığı Gibi Davalı Karşı Davacı Erkeğin Davasının Reddi Gerekirken Kabulü Yönünde Hüküm Kurulması da Doğru Olmadığı )

• TANIKLARIN DİNLENMESİ ( Verilen Kesin Süre İçinde Tanık ve Delil İbraz Etmeyen Tarafın Delil Sunmaktan Vazgeçtiğinin Kabulü Gerektiği – Hal Böyleyken Tanıkların Dinlenmesinin Doğru Olmadığı )

• KARAR VERİLMESİNE YER OLMAMA ( Davacı Karşı Davalı Kadın Tarafından Kendi Boşanma Davası Temyize Getirilmeyerek Kesinleşmiş Olduğundan Davalı Karşı Davacı Erkeğin de Davası Konusuz Kaldığı – Karşı Dava Hakkında “Karar Verilmesine Yer Olmadığına” ve Davadaki Haklılık Durumuna Göre Yargılama Giderlerine Karar Verileceği ) 4721/m.174/1-2

ÖZET : Mahkemece, ön inceleme duruşmasında, taraflara delillerini bildirmek üzere iki haftalık kesin süre verilmiş, davalı karşı davacı erkek kesin süre içinde tanıklarını bildirmemiştir. Dilekçe ile tanık listesi sunmuştur. Verilen kesin süre içinde tanık ve delil ibraz etmeyen tarafın delil sunmaktan vazgeçtiğinin kabulü gerekir. Hal böyleyken, tanıkların dinlenmesi doğru olmadığı gibi, davalı karşı davacı erkeğin davasının reddi gerekirken, kabulü yönünde hüküm kurulması da doğru olmamıştır. Ancak, davacı karşı davalı kadın tarafından kendi boşanma davası temyize getirilmeyerek kesinleşmiş olduğundan, davalı karşı davacı erkeğin de davası konusuz kalmıştır. Karşı dava hakkında “karar verilmesine yer olmadığına” ve davadaki haklılık durumuna göre yargılama giderleri ve vekalet ücreti yönünden karar verilmek üzere hükmün bozulması gerekmiştir.

DAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm, davacı karşı davalı kadın tarafından karşı davanın kabulü, reddedilen tazminatlar ve nafakaların miktarı yönünden temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : 1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davacı karşı davalı kadının aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yersizdir.

2-Mahkemece, 04.02.2014 tarihli ön inceleme duruşmasında, taraflara delillerini bildirmek üzere iki haftalık kesin süre verilmiş, davalı karşı davacı erkek kesin süre içinde tanıklarını bildirmemiştir. 08.04.2014 havale tarihli dilekçe ile tanık listesi sunmuştur. Verilen kesin süre içinde tanık ve delil ibraz etmeyen tarafın delil sunmaktan vazgeçtiğinin kabulü gerekir. Hal böyleyken, tanıkların dinlenmesi doğru olmadığı gibi, davalı karşı davacı erkeğin davasının reddi gerekirken, kabulü yönünde hüküm kurulması da doğru olmamıştır. Ancak, davacı karşı davalı kadın tarafından kendi boşanma davası temyize getirilmeyerek kesinleşmiş olduğundan, davalı karşı davacı erkeğin de davası konusuz kalmıştır. Karşı dava hakkında “karar verilmesine yer olmadığına” ve davadaki haklılık durumuna göre yargılama giderleri ve vekalet ücreti yönünden karar verilmek üzere hükmün bozulması gerekmiştir.

3-Mahkemece belirlenen vakılara göre, davalı karşı davacı erkek boşanmaya sebebiyet veren olaylarda tamamen kusurlu olup, bu kusurlu davranışlar kadının kişilik haklarına saldırı oluşturacak niteliktedir. O halde, kusurun ağırlığı tarafların sosyal ve ekonomik durumları gözetilerek davacı karşı davalı kadın lehine uygun miktarda maddi ve manevi tazminat takdiri gerekirken ( TMK. M. 174/1-2 ), bu taleplerin reddine karar verilmesi doğru olmamıştır.

4-Tarafların gerçekleşen sosyal ve ekonomik durumlarına, nafakanın niteliğine, günün ekonomik koşullarına göre müşterek çocuğun ihtiyaçlarına nazaran takdir edilen iştirak nafakası azdır. Mahkemece Türk Medeni Kanununun 4. maddesindeki hakkaniyet ilkesi de dikkate alınarak daha uygun nafakaya hükmedilmesi gerekir. Bu yön gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda 2, 3 ve 4. bentlerde gösterilen sebeplerle BOZULMASINA, hükmün bozma kapsamı dışında kalan temyize konu diğer bölümlerinin ise yukarıda ( 1. ) bentte gösterilen sebeple ONANMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, iş bu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 25.02.2016 gününde oybirliğiyle karar verildi.

T.C.

YARGITAY

HUKUK GENEL KURULU

E. 2014/2-433

K. 2016/63

T. 22.1.2016

• GENEL BOŞANMA İSTEMİ ( Mahkemece Tarafların Henüz Uyuştukları ve Ayrıştıkları Hususlar Belirlenmeden Tensip İle Birlikte Kesin Süre Verilerek Tanıkların Bildirilmesinin İstenmesi Doğru Olmadığı )

• SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ İLKESİ ( Boşanma İstemi – Tensip Tutanağı İle Verilen Kesin Süreye Rağmen Tanıklarını Bildirmeyen Davacı Tanıklarının Dinlenmesine Karar Verilmesine Karşın Davalı Tanıklarının Bildirilmesi İsteminin Reddine Karar Verilmesi Bozma Nedeni Olduğu )

• TENSİP İLE KESİN SÜRE VERİLEREK TANIK BİLDİRİLMESİ İSTENEMEYECEĞİ ( Tarafların Henüz Uyuştukları ve Ayrıştıkları Hususlar Belirlenmeden Tanık Bildirilmesi İstenmesi Boşanmaya Dair 4721 S. T.M.K.’nun 184. ve 4787 S. Kanunun 7. Md. ve Anayasanın 41. Md. Yer Verilen Amaç Gözetildiğinde Doğru Olmadığı ) 2709/m.41 4787/m.7 6100/m.137,138,139,140 4721/m.166/1,184

ÖZET : Dava, evlilik birliğinin temelden sarsılması hukuksal sebebine dayalı boşanma davası ile boşanmanın fer’isi niteliğindeki velayet, nafaka ve tazminat isteklerine ilişkindir. Mahkemece, tarafların henüz uyuştukları ve ayrıştıkları hususlar belirlenmeden tensip ile birlikte kesin süre verilerek tanıkların bildirilmesinin evliliği sonlandıran ve istenmesi kamu düzenini ilgilendiren boşanmaya dair 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 184. ve 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 7. maddesinde düzenlenen usul kuralları ve özellikle Anayasanın 41. maddesinde yer verilen amaç gözetildiğinde doğru olmadığı gibi tensip tutanağı ile verilen kesin süreye rağmen tanıklarını bildirmeyen davacı tanıklarının dinlenmesine karar verilmesine karşın davalı tanıklarının bildirilmesi isteminin reddine karar verilmesi silahların eşitliği ilkesi gereğince de doğru bulunmamıştır.

DAVA : Taraflar arasındaki “boşanma, nafaka, velayet ve tazminat” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara Batı 1. Aile ( Kapatılan Sincan 1.Aile ) Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 15.01.2013 gün ve 2012/198E., 2013/27 K. sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 03.07.2013 gün ve 2013/6356 E., 2013/18904 K. sayılı ilamı ile;

( … Mahkemece; ” davalının cevap dilekçesinde tanık deliline dayanmadığı, daha sonra dilekçeler teatisinde de tanık ve delil bildirmediği” gerekçesiyle davalı tarafın delilleri toplanmadan davacı delilleri ile sonuca gidilmiştir.

Davalının davaya süresinde cevap vermemiş olması, delil bildirme ve savunmasını ispat etme hakkını ortadan kaldırmaz. Davaya süresinde cevap verilmemesinin sonucu, davacının dava dilekçesinde ileri sürdüğü vakıaların tamamının inkar edilmiş olmasıdır ( HMK. madde 128 ). Bu böyle olmakla birlikte süresinde davaya cevap vermeyen davalı, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 145/1. maddesindeki hal dışında, davacıya kusur isnat edemez ise de, davacının iddiasını dayandırdığı vakıaların gerçekte vukuu bulmadığına, diğer bir ifade ile evlilik birliğini temelinden sarsar nitelikte bir hadisenin mevcut olmadığına yönelik olarak kanunda belirtilen süre içinde olmak koşuluyla delil bildirebilir. Aksinin kabulü, bir kez cevap süresini kaçırmış veya davaya cevap vermemiş olan davalının bundan sonra delil bildirememesi sonucunu doğurur. Bu ise Hukuk Muhakemeleri Kanununun 27. maddesinde yer alan hukuki dinlenilme hakkını zedeler. Tarafların, dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları “belge” niteliğindeki delillerini sunmaları için ön inceleme duruşmasında iki haftalık kesin süre verilmesi yasal olarak mümkün ( HMK. madde 140/5 ) iken, uyuştukları ve ayrıştıkları hususlar henüz belirlenmeden tarafların, ön inceleme duruşmasından önce davanın daha başında ( tensiple ) ” tanık bildirmelerini” beklemek doğru olmadığı gibi, bu yönde tensiple kesin mehil verilse bile, bu hukuki sonuç doğurmaz. Çünkü delil çekişmeli vakıalar için gösterilir ( HMK. madde 187/1 ).Taraflar arasındaki çelişmeli hususlar ise ön inceleme duruşmasında belirlenir ( HMK. madde 140/1 ). Tahkikat tespit edilen çekişmeli hususların çözümü için yürütülür. O halde davalıya tanıklarını göstermesi için süre verilmeli, gösterdiği takdirde, tanıkları savunması çerçevesinde dinlenmeli ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek hasıl olacak sonucu uyarınca karar verilmelidir. Bu yapılmadan eksik inceleme ile hüküm tesisi doğru bulunmamıştır… ),

Gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Dava, Türk Medeni Kanununun 166/1. maddesi uyarınca evlilik birliğinin temelden sarsılması hukuksal sebebine dayalı boşanma davası ile boşanmanın fer’isi niteliğindeki velayet, nafaka ve tazminat isteklerine ilişkindir.

Davacı vekili, eşinin şiddet uyguladığını, ailesini ziyarete göndermediğini, anne, baba ve kardeşleriyle birlikte yaşadıklarını belirterek evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına dayalı olarak boşanmalarına, 1.000,00 TL tedbir ve yoksulluk nafakasına, çocukların velayetlerinin babalarına bırakılmasına, 50.000,00’er TL maddi ve manevi tazminata hükmedilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, mahkemenin yetkili olmadığını, davacının hasta olan annesini ziyarete geldiğini, onların etkisi ile dönmediğini, ileri sürülen iddiaların doğru olmadığını, evine dönmesi şartıyla davacı eşini affettiğini belirterek davanın reddine karar verilmesi ile Yozgat 2 Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan karşı davanın sonucunun beklenilmesi aksi takdirde birleştirilmesine karar verilmesini, müşterek çocukların velayetlerinin kendisine bırakılmasını savunmuştur.

Yerel Mahkemece, davalı tarafa 29.03.2012 tarihli tensip ara kararı ile birlikte davaya dair cevapları ile varsa tüm delillerinin ibrazı için süre verildiği, bu süre içerisinde tanık deliline dayanılmadığı gibi davanın uzamasına sebebiyet vermeyecek şekilde ön inceleme duruşmasının bitimini müteakip dinletmek istedikleri tanıkları hazır edilmediğinden ve istenilen süreusule uygun olmadığından reddine karar verildiği, davacı tarafından gösterilen ve dinlenilen tanık anlatımları, nüfus aile kayıt tablosu ile tüm dosya kapsamı bir bütün halinde değerlendirildiğinde; evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına neden olan hadiselerde Serhat Altın’ın tamamen kusurlu olup Sevgi’den kaynaklanan herhangi bir kusurun varlığının ispat edilemediği, TMK’nın 166/1-2 maddesi koşullarının davacı bakımından gerçekleştiği anlaşılmakla tarafların boşanmalarına, müşterek çocukların velayetlerinin babaya bırakılmasına, müşterek çocuklardan Yasin yararına dava tarihinden geçerli olmak üzere 200,00 TL tedbir nafakasının, hüküm kesinleşinceye kadar davalıdan alınarak davacıya verilmesine, davacı yararına dava tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 250,00 TL tedbir ile hükmün kesinleşmesini müteakip 300,00 TL yoksulluk nafakasının davalıdan alınarak davacıya verilmesine,TMK’nın 174/1-2 maddesi gereğince 7.000,00 TL maddi 6.000,00 TL manevi tazminatın davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya dair taleplerin reddine dair verilen karar davalı vekilinin temyizi üzerine; Özel Dairece yukarda yazılı olan karar ile bozulmuş; mahkemece, önceki gerekçeler tekrar edilip genişletilerek direnme kararı verilmiştir.

Direnme kararını davalı vekili temyize getirmektedir.

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; ön inceleme duruşması yapılmadan tensip tutanağı ile davalının delillerini sunması için süre verilip verilemeyeceği, cevap dilekçesinde delil bildirmeyen davalıya ön inceleme duruşmasında delillerini bildirmesi için süre verilmesinin gerekip gerekmediği, mahkemece usulüne uygun olarak ön inceleme duruşmasının yapılıp yapılmadığı, tahkikat aşamasında davalıya delillerini bildirme hakkının tanınıp tanınamayacağı; varılacak sonuca göre davalının hukuki dinlenilme hakkının ihlal edilip edilmediği noktasında toplanmaktadır.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile usul hukukumuzda ilk derece yargılamasının beş temel aşamadan oluşması öngörülmüştür. Bunlar sırası ile; dilekçelerin karşılıklı verilmesi, ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hükümdür. Bu aşamalar içinde yeni olan ise ön inceleme aşamasıdır.

Yargılamanın gereksiz yere uzamasının engellenmesi; mahkemenin ve tarafların yargılamada gereken hazırlığı davanın başında yapmasının sağlanması bakımından, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile dilekçelerin verilmesinden sonra ve tahkikat aşamasından önce gelmek üzere “ön inceleme” adıyla yeni bir yargılama aşaması kabul edilmiştir ( H. Pekcanıtez/O. Atalay/ M.Özekes, Medeni Usul Hukuku, 11 Bası, 2011, s.375-376 ).

6100 Sayılı HMK’nın 137. maddesinde, ön incelemenin kapsamı, HMK 138. maddesinde ön inceleme aşamasında dosya üzerinden dava şartları ve ilk itirazlar hakkında verilecek kararlar, HMK 139. maddesinde ön inceleme duruşmasına davet, HMK 140. maddesinde ise yapılması zorunlu olan ön inceleme duruşması düzenlenmiştir.

6100 Sayılı HMK’nın ön incelemenin kapsamı başlıklı 137. maddesinde, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı, 138. madde dikkate alınarak öncelikle dava şartları ve ilk itirazlar hakkında dosya üzerinden karar vereceği, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında gerektiği takdirde kararını vermeden önce, bu konuda tarafları ön inceleme duruşmasında dinleyebileceği, ön inceleme duruşmasında tarafların iddia ve savunmaları kapsamında uyuşmazlık konularını tam olarak belirleyebileceği, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapacağı, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik edeceği ve bu hususların tutanağa geçirileceği belirtilmiştir. Ön inceleme duruşmasında dava şartları ve ilk itirazlar ile sınırlı olmak üzere tanık dinleme, belge inceleme, bilirkişi görüşü alma, keşif yapma ve yemin teklif etme gibi işlemler yapılabilir, ancak tahkikata yönelik işlemler yapılamaz.

HMK’nın 137. maddesinin ikinci fıkrasında ise ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilemeyeceği ve tahkikat için duruşma günü verilemeyeceği düzenlenmiştir. Gereksiz duruşmalara dair uygulamadaki eski alışkanlıkların devam etmesinin kesin olarak önüne geçilmesi amacıyla kanun koyucu, ön inceleme aşaması tamamlanmadan ve bu aşamada alınması gereken kararlar alınmadan tahkikat aşamasına geçilmesini ve tahkikat için duruşma günü belirlenmesini kesin bir ifade ile ( emredici nitelikteki bir düzenlemeyle ) yasaklamıştır ( H. Pekcanıtez/O. Atalay/M.Özekes, a.g.e., s.375-376 ).

Tüm bu hususlar dikkate alındığında, dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra öncelikle dosya üzerinden dava şartları ve ilk itirazların incelenmesi; bu konularda olumlu veya olumsuz bir karar verilmesi, dosya üzerinden karar verilemeyen dava şartları ile ilk itirazlar hakkında karar verilmek ve diğer ön inceleme işlemlerini yapmak üzere tarafların ön inceleme duruşmasına davet edilmesi, 6100 Sayılı HMK 137 ve 140 maddelerine göre ön inceleme duruşmasında gerekli usul işlemleri yapıldıktan sonra, tahkikat duruşmasına geçilmesi gerekir.

HMK’nın 145. maddesi;

“ Taraflar, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler. Ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülememesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme o delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir.” hükmünü içermektedir.

Öte yandan, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 41. maddesi gereğince toplumu oluşturan en temel kurumlardan biri olan ailenin korunması ve sağlıklı bir şekilde devamı için aile hukukundan doğan ilişkiler esas itibariyle özel hukuka girmesine rağmen diğer özel hukuk dallarına oranla devletin daha fazla müdahalesini gerekmiş bu amacı gerçekleştirmeye yönelik olarak 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 5133 Sayılı Kanun ile değişik 4/1. maddesinde; 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun üçüncü kısmı hariç olmak üzere ikinci kitabından ( TMK. madde 118-494 ) doğan bütün dava ve işlere Aile Mahkemesinde bakılacağı düzenlenmiştir.

Buna göre davaya konu uyuşmazlık, boşanma ve fer’ilerine dair olup bu tür uyuşmazlıkların Aile Mahkemelerinde görülmesi gerekir.

Anılan Kanunun Aile Mahkemelerinin görevi ve görevine giren işlerdeki yargılama usulüne dair 7. maddesi:

“ Aile mahkemeleri, önlerine gelen dava ve işlerin özelliklerine göre, esasa girmeden önce, aile içindeki karşılıklı sevgi, saygı ve hoşgörünün korunması bakımından eşlerin ve çocukların karşı karşıya oldukları sorunları tespit ederek bunların sulh yoluyla çözümünü, gerektiğinde uzmanlardan da yararlanarak teşvik eder. Sulh sağlanamadığı takdirde yargılamaya devam olunarak esas hakkında karar verilir.

Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu Kanunda hüküm bulunmayan konularda Türk Medeni Kanununun aile hukukuna dair usul hükümleri ile Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır.” hükmünü içermektedir.

Diğer taraftan 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun “Boşanmada Yargılama Usulü” başlıklı 184. Maddesi ile boşanma veya ayrılık davasında hakimin vicdanen kanaat getirmesi gerektiği, taraflara yemin öneremeyeceği, tarafların ikrarının hakimi bağlamayacağı, hakimin kanıtları serbestçe takdir edeceğine dair düzenlemeler içermekte olup madde metni aynen:

“ Boşanmada yargılama, aşağıdaki kurallar saklı kalmak üzere Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tabidir:

1. Hakim, boşanma veya ayrılık davasının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, bunları ispatlanmış sayamaz.

2. Hakim, bu olgular hakkında gerek resen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez.

3. Tarafların bu konudaki her türlü ikrarları hakimi bağlamaz.

4. Hakim, kanıtları serbestçe takdir eder.

5. Boşanma veya ayrılığın fer’i sonuçlarına dair anlaşmalar, hakim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.

6. Hakim, taraflardan birinin istemi üzerine duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.” şeklindedir.

Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeler ışığında somut olayın incelenmesinde; dava 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun yürürlüğe girdiği 01.10.2011 tarihinden sonra 27.03.2012 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır. Mahkemece, 29.03.2012 tarihli tensip tutanağının “ Ç,D,E” bendi ile davalıya tüm delillerini ve varsa tanıklarını bildirmesi için iki hafta süre verilmiş, 18.10.2012 tarihli ön inceleme duruşmasına tarafların vekilleri davet edilmiş, davalı vekilinin mazereti kabul edilmemiştir.20.12.2012 tarihli oturumda ise davacı her ne kadar tanık bildirmemiş ise de hazır olan tanıklarının dinlenmesini istemiş, davalı taraf da delillerini bildirmek için süre istemiştir. Mahkemece, davacı tarafın tanıkları dinlenmiş, tensip tutanağı ile verilen kesin sürede tanık ve delil bildirmediği gerekçesiyle davalı tarafa delillerini bildirmek için talep ettiği süre verilmemiştir.

Mahkemece, tarafların henüz uyuştukları ve ayrıştıkları hususlar belirlenmeden tensip ile birlikte kesin süre verilerek tanıkların bildirilmesinin evliliği sonlandıran ve istenmesi kamu düzenini ilgilendiren boşanmaya dair 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 184. ve 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 7. maddesinde düzenlenen usul kuralları ve özellikle Anayasanın 41. maddesinde yer verilen amaç gözetildiğinde doğru olmadığı gibi tensip tutanağı ile verilen kesin süreye rağmen tanıklarını bildirmeyen davacı tanıklarının dinlenmesine karar verilmesine karşın davalı tanıklarının bildirilmesi isteminin reddine karar verilmesi silahların eşitliği ilkesi gereğince de doğru bulunmamıştır.

Hukuk Genel Kurulundaki görüşmeler sırasında bir kısım üyeler tarafından, delil gösterme ve sunma zamanı ile ilgili Hukuk Muhakemeleri Kanunundan ayrılmayı gerektiren boşanma davalarına özgü bir boşluktan söz edilemeyeceği yönünde görüş bildirilmiş ise de bu görüş çoğunluk tarafından benimsenmemiştir.

O halde Özel Daire bozma ilamında ve yukarıdaki belirtilen ilave gerekçelerle Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Bu sebeple direnme kararın bozulması gerekir.

SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarda belirtilen ilave gerekçe ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı BOZULMASINA, istenmesi halinde temyiz peşin harcın yatırana iadesine, 22.01.2016 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY :

Özel Daire ile mahkeme arasındaki uyuşmazlık boşanma davasında cevap dilekçesinde delillerini göstermeyen davalının daha sonra sunduğu delillerin değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkının en önemli unsurlarından bir tanesi de “yargılamanın makul süre içerisinde bitirilmesi” ilkesidir.

Anayasa’nın 141. maddesinde “Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yargının görevidir” denilmek suretiyle davaların makul bir süre içerisinde bitirilmesi gerekliliği açıkça düzenlenmiştir.

Adil yargılanma hakkı bağlamında usul hukuku, çabuk, basit ve ucuz yargılamayı amaç edinmiştir. Delillerin belirli bir zaman dilimi içinde gösterilip sunulması, sonradan yeni delil bildirme imkânının tanınmaması yargılamayı çabuklaştıracak ve uyuşmazlığı kısa sürede çözüme kavuşturacaktır.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, yargılamanın makul sürede bitirilmesini sağlamak amacıyla hâkimi, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli biçimde yürütmekle yükümlü tutmuş; dava ve cevap dilekçesinin içeriği ve özellikle delillerin bildirilme zamanını özel olarak düzenlemiştir.

HMK.m.30’a göre “Hâkim, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür”.

HMK.m.119/1-f hükmü uyarınca, gerek yazılı gerekse basit yargılama usulünde, iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin, dava dilekçesinde belirtilmesi gerekir.

“Belgelerin birlikte verilmesi” başlığını taşıyan 121. maddeye göre “Dava dilekçesinde gösterilen ve davacının elinde bulunan belgelerin asıllarıyla birlikte harç ve vergiye tabi olmaksızın davalı sayısından bir fazla düzenlenmiş örneklerinin veya sadece örneklerinin dilekçeye eklenerek, mahkemeye verilmesi ve başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayıcı açıklamanın dilekçede yer alması zorunludur.”

“Cevap dilekçesinin içeriği” başlığını taşıyan 129.maddenin ( e ) bendinde savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin cevap dilekçesinde bulunması gerektiği belirtilmiş; 2.fıkrada “121. madde hükmü cevap dilekçesi hakkında da uygulanır” denilerek delillerin gösterilme zamanı bakımından dava dilekçesi için öngörülen zorunluluğun cevap dilekçesi için de aranacağı düzenlenmiştir.

HMK’nın 140/5. maddesi uyarınca: “Ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir. Bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi halinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir.”

Yukarıda belirtilen hükümlerden de anlaşılacağı üzere gerek davacı gerekse davalı bakımından delil gösterme ile delil sunma ayrı olarak ele alınmış; dava ve cevap dilekçelerinde iddia edilen vakıaların hangi delillerle ispatlanacağının belirtilmesi zorunluluğundan söz edildikten sonra, eldeki belgelerin dilekçelere eklenmesi, elde bulunmayan belgeler için ise nereden getirtileceği konusunda bilgi verilmesi gerektiği açıkça öngörülmüştür. HMK.m.140/5 dilekçelerde belirtilen ve fakat henüz sunulmayan belgelerin süresinde sunulmaması halinde uygulanacak yaptırımı da düzenlemiştir.

HMK.m.145 “Taraflar, kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler” şeklinde emredici bir düzenleme öngördükten sonra bunun istisnalarını da belirtmiştir. Buna göre “…Ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülememesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme o delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir.”

Somut olayda, davalının cevap dilekçesinde delillerini belirtmediği tartışma dışıdır. Sonradan delil gösterilmesi için HMK.m.145’te belirtilen istisnai hallerin mevcudiyeti ileri sürülmediğine göre mahkemece davalının gösterdiği tanıkların dinlenmemesi usule uygundur. Belirtmek gerekir ki, davacı taraf da süresi içinde tanık deliline dayanmadığı halde mahkemece davacı tanıklarının dinlenmiş olması da usule aykırı olmakla birlikte, bu yanlışlık o tanıkların beyanlarının hükme esas alınmaması ile giderilebilir. Davalı tarafa da usule aykırı olarak aynı imkânın sağlanması ile yanlışlığın giderilmesi doğru olmaz. Başka bir anlatımla, “iki yanlış bir doğru etmez”.

Boşanma davalarının özelliği sebebiyle Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun delil gösterme süresini sınırlayan hükümlerinin uygulanamayacağı yönündeki görüşe de katılmak mümkün değildir.

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu”nun “Boşanmada yargılama usulü” başlıklı TMK.m. 184’te “Boşanmada yargılama, aşağıdaki kurallar saklı kalmak üzere Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tâbidir” denildikten sonra boşanma davalarına özgü alt usul kuralına yer verilmiştir. Belirtilen istisnai kurallar arasında delillerin gösterilme ve sunulma zamanı ile ilgili Hukuk Muhakemeleri Kanunu ilkelerinden ayrılmayı gerektiren bir düzenleme bulunmamaktadır.

Boşanma davaları devam ederken iddia ve savunmayı genişletme yasağı çerçevesinde yeni vakıaların ileri sürülebilmesine imkân veren uygulamalar dahi HMK.nın öngördüğü ilkelerin dışına çıkılmasını gerektirmez. Yeni vakıalar için delil gösterilmesine izin verilebilirse de somut olayda yeni bir vakıanın varlığı da ileri sürülmüş değildir. Dava tarihinden önceki vakıalar için süresinde gösterilmeyen delillin dikkate alınması ancak HMK.m.145 şartlarında mümkündür.

Delil gösterme ve sunma zamanı ile ilgili Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri ayrıntılı olup, bu konuda bir boşluktan da söze edilemez. Belirtmek gerekir ki, Anayasamızın 142.maddesinde mahkemelerin yargılama usullerinin kanunla düzenleneceği belirtilmekle, hâkime bu hususta inisiyatif bırakılmak istenmemiş; her hâkimin ayrı bir usul icat etmesinin önüne geçilmek istenmiş, adeta “oyunun kuralı önceden belli olmalı” denilmiştir. Kanunun açıkça izin vermediği durumlarda usul kuralları değiştirilemez.

Yukarıda açıklanan gerekçelerle mahkemenin direnme kararının usul ve yasaya uygun olduğu, direnme kararının onanması gerektiği kanaati ile Sayın Çoğunluğun bozma yönündeki görüşüne katılamıyorum.

KARŞI OY :

Davacı ile davalı arasındaki 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 166/1. maddesindeki evlilik birliğinin sarsılması hukuksal sebebine dayalı boşanma davası ile boşanmanın fer’isi niteliğindeki velayet, nafaka ve tazminat istemine dair davada, davanın kabulüne dair ilk derece mahkemesi kararının özel dairece temyiz incelemesi sonucu, davalının davaya süresinde cevap vermemiş olmasının delil bildirme ve savunmasını ispat etme hakkını ortadan kaldırmayacağı, davaya süresinde cevap verilmemesinin sonucunun, davacının dava dilekçesinde ileri sürdüğü vakıaların tamamının inkar edilmesi olup süresinde davaya cevap vermeyen davalının, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 145/1. maddesindeki hal dışında, davacıya kusur isnat edemez ise de, davacının iddiasını dayandırdığı vakıaların gerçekte meydana gelmediğine yönelik olarak kanunda belirtilen süre içinde olmak şartıyla delil bildirebileceği, aksinin kabulü halinde, bir kez cevap süresini kaçırmış veya davaya cevap vermemiş olan davalının bundan sonra delil bildirmesinin mümkün olmayacağı sonucunu doğuracağı, bu durumun 6100 Sayılı Kanun’un 27. maddesinde yer alan hukuki dinlenilme hakkını zedeleyeceği, tarafların, dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları “belge” niteliğindeki delillerini sunmaları için ön inceleme duruşmasında iki haftalık kesin süre verilmesinin kanuni olarak mümkün iken, anlaştıkları ve anlaşamadıkları konular henüz belirlenmeden taraflardan, ön inceleme duruşmasından önce davanın daha başında ( tensiple ) ” tanık bildirmelerini” beklemenin doğru olmadığı gibi bu yönde tensiple kesin süre verilse bile, hukuki sonuç doğurmayacağı,çünkü delilin çekişmeli vakıalar için gösterileceği, taraflar arasındaki çekişmeli hususların ise ön inceleme duruşmasında belirleneceği, tahkikatın tespit edilen çekişmeli hususların çözümü için yürütüleceği, davalıya tanıklarını göstermesi için süre verilmesi, gösterdiği takdirde, tanıkları savunması çerçevesinde dinlenmesi ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek karar verilmesi gerektiği belirtilerek bozma kararı verilmiştir.

İlk derece mahkemesince, davalının savunmasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri, savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin cevap dilekçesinde yer alması gerektiği, cevap dilekçesinde savunmanın dayanağı bütün vakaları göstermediği gibi bunları hangi delille ( tanık ) ispat edeceğini de yazmadığı, kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkimin, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamayacağı ve onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamayacağı, kanunla belirtilen durumlar dışında, hâkimin, kendiliğinden delil toplayamayacağı tarafların, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremeyeceği, taraflarca getirilme ilkesi ile 6100 Sayılı Kanun’un 145. maddesi birlikte değerlendirildiğinde davalının 4721 Sayılı Kanun’un 2. maddesinde yer alan dürüstlük kuralı içerisinde davranmadığı, cevap dilekçesi ile delil bildirebileceği en azından tanık delilinin mevcut olduğunu belirtip isim yazmaması halinde istenen sürenin verilebileceği, özellikle boşanma davalarında davayı uzatarak boşanmanın ferileri bakımından vazgeçme yolu ile sonuçlanması için usul hükümlerini hiçe sayacak şekilde yargılamayı uzatmaya yönelik istek ve taleplerin savunma hakkı kapsamında değerlendirilemeyeceği, tanık deliline süresi içerisinde dayanılmadığı sonradan getirilen bu savunmanın da davayı uzatmaya yönelik hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olduğu gerekçeleri ile önceki hükümde direnilmesi ve davanın kabulü kararı verilmiştir.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Dava dilekçesinin içeriği” başlıklı 119. maddesinin birinci fıkrasının f bendindeki iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği, “Belgelerin birlikte verilmesi” başlıklı 121. maddesindeki dava dilekçesinde gösterilen ve davacının elinde bulunan belgelerin asıllarıyla birlikte harç ve vergiye tabi olmaksızın davalı sayısından bir fazla düzenlenmiş örneklerinin veya sadece örneklerinin dilekçeye eklenerek, mahkemeye verilmesi ve başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayıcı açıklamanın dilekçede yer alması zorunluluğu, “Cevap dilekçesinin içeriği” başlıklı 129. maddesinin e bendindeki savunmanın dayanağı olarak ileri sürülen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği, “Tarafların ikinci dilekçeleri” başlıklı 136. maddesinin 2. fıkrasındaki davacının cevaba cevap, davalının da ikinci cevap dilekçesi hakkında, dava ve cevap dilekçelerine dair hükümler, niteliğine aykırı düşmediği sürece kıyasen uygulanacağına dair hüküm, “Ön incelemenin kapsamı” başlıklı 137. maddesinin 1. fıkrasındaki dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı ön incelemede, dava şartlarını ile ilk itirazların incelenip, uyuşmazlık konularının tam olarak belirlenerek, hazırlık işlemleri ve tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder ve bu hususları tutanağa geçirir, “Ön inceleme duruşması” başlıklı 140. maddesinin 5. fıkrasındaki ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir, bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi hâlinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir, “Sonradan delil gösterilmesi” başlıklı 145. maddesinde taraflar, kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler, ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülememesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme o delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir, “İspat hakkı ve karşı ispat” başlıklı 189. ve 191. maddelerinde taraflar, kanunda belirtilen süre ve usule uygun olarak ispat hakkına sahiptir, diğer taraf, ispat yükünü taşıyan tarafın iddiasının doğru olmadığı hakkında delil sunabilir, “Somutlaştırma yükü ve delillerin gösterilmesi” başlıklı 194. maddesinde taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırmalıdırlar, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur, “Tanık gösterme şekli” başlıklı 240. maddesinin 2. fıkrasındaki ve 243. maddesinin 1. fıkrasındaki tanık gösteren taraf, tanık dinletmek istediği vakıayı ve dinlenilmesi istenen tanıkların adı ve soyadı ile tebliğe elverişli adreslerini içeren listeyi mahkemeye sunar, bu listede gösterilmemiş olan kimseler tanık olarak dinlenemez ve ikinci bir liste verilemez, tanık davetiye ile çağrılır, ancak, davetiye gönderilmeden taraflarca hazır bulundurulan tanık da dinlenir, şu kadar ki, tanık listesi için kesin süre verildiği ve dinlenme gününün belirlendiği hâllerde, liste verilmemiş olsa dahi taraf, o duruşmada hazır bulundurursa tanıklar dinlenir, biçimindeki hükümler dikkate alındığında, dosya kapsamına göre, taraflar arasındaki boşanma davasının yargılaması sırasında davaya cevap veren davalının cevap dilekçesinde yetki itirazında bulunarak davacının iddialarını inkara yönelik açıklamalar yaptığı, ancak dava ile ilgili herhangi bir delil bildirmediği, mahkemece dosya kapsamındaki mevcut delillere göre davacı davasını ispatladığından davanın kabulüne karar verildiği, yukarıda açıklanan 6100 Sayılı Kanun hükümlerinin değerlendirmesinden mahkemece ulaşılan kabul hükmü yerinde olduğundan sayın çoğunluk görüşüne katılmıyorum. İlk derece mahkemesi kararının onanması gerektiği düşüncesindeyim.

T.C.

YARGITAY

2. HUKUK DAİRESİ

E. 2014/7683

K. 2014/19253

T. 2.10.2014

DAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı (kadın) tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Davacı kadın tarafından 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 166/1. maddesi uyarınca evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı hukuki sebebine dayanılarak boşanma davası açılmış, mahkemece 12.9.2013 tarihli ön inceleme duruşmasında dava dilekçesinde yazılı tanıkları hazır etmek üzere davacı tarafa mehil verilmiş, 5.12.2013 tarihli bir sonraki celsede bu kez davacıya tanıklarını hazır etmek üzere kesin süre verilmiştir. Davacı taraf 21.1.2014 tarihli diğer celsede tanıkları hazır edemediğini belirterek tanıkların adreslerini bildirmek üzere süre talep etmiş, mahkemece davacı tarafın kesin sürede delil bildirmediğinden bahisle davanın reddine karar verilmiştir.

Tanıkların dinlenilmesi usulü Hukuk Muhakemeleri Kanununun 240 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanununun 243. maddesinde “tanık davetiye ile çağrılır. Ancak, davetiye gönderilmeden taraflarca hazır bulundurulan tanık da dinlenir. Şu kadar ki tanık listesi için kesin süre verildiği ve dinlenme gününün belirlendiği hallerde, liste verilmemiş olsa dahi taraf, o duruşmada hazır bulundurursa tanıklar dinlenir” hükmü yer almıştır.

Görüldüğü üzere, kural olan tanığın davetiye ile çağrılmasıdır. Ancak, taraflarca hazır bulundurulan tanıkların da dinlenilmesi mümkündür. Mahkemece, yasal dayanağı bulunmadığı halde, taraflara tanıklarını duruşmada hazır bulundurma yükümlülüğü yüklenemez. Bu konuda süre de verilemez. Verilmiş olsa dahi sonuç doğurmaz. Bu durumda, mahkemece yapılacak iş, davacı tarafa Hukuk Muhakemeleri Kanununun 240/3. maddesi uyarınca tanıklarının adreslerini bildirmek üzere işin niteliğine uygun kesin süre vermek, bu süre içerisinde adres gösterilmemesi halinde vazgeçmiş sayıldığına karar vermek, adres gösterilmesi halinde ise, usulüne uygun celbedilerek hasıl olacak sonuca göre karar vermekten ibarettir. Tanıkların duruşmada hazır edilmesi şeklindeki geçersiz kesin süreye dayanılarak davanın reddi doğru olmamış ve bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz peşin harcının istek halinde yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere oybirliğiyle 02.10.2014 tarihinde karar verildi.

T.C.

YARGITAY

2. HUKUK DAİRESİ

E. 2012/3724

K. 2012/20653

T. 10.9.2012

• KESİN SÜRE VERİLMESİNE RAĞMEN BİR SONRAKİ CELSEDE DELİL VE TANIK LİSTESİ BİLDİRMEK ( Celse Talikine Neden Olmayacak Şekilde Bildirildiği – Celsede Hazır Edilen Tanıkların Dinlenmesi Gereği )

• DELİL VE TANIK LİSTESİ BİLDİRİLMESİ İÇİN KESİN SÜRE VERİLMESİ ( Kesin Süre Geçtikten Sonra Yapılan Celsede Davalı Vekilinin Delil Listesini Sunduğu/Tanıklarını Hazır Ettiği – Celse Talikine Neden Olmadığından Huzurdaki Tanıkların Dinleneceği )

• KESİN SÜRE GEÇTİKTEN SONRA OTURUM SIRASINDA TANIKLARI HAZIR ETMEK ( Celse Talikine Neden Olmayacak Şekilde Tanıklarını Hazır Eden Davalı Vekilinin Bildirdiği Tanıkların Dinlenmesi Gereği )

• CELSE TALİKİNE NEDEN OLMAYACAK ŞEKİLDE KESİN SÜRE DIŞINDA DELİL VE TANIK LİSTESİ BİLDİRMEK ( Kesin Süre Geçtikten Sonra Yapılan Celsede Davalı Vekilinin Delil Listesini Sunduğu/Tanıklarını Hazır Ettiği – Celse Talikine Neden Olmadığından Huzurdaki Tanıkların Dinleneceği )6100/m. 243-1086/m. 258

ÖZET : Mahkemece, davalı vekiline oturumda delillerini bildirmek, tanık göstermesi halinde hangi hususta dinlenecekleri hususunda açıklamada bulunmak üzere otuz gün kesin mehil verilmiş, duruşma daha sonraki bir tarihe bırakılmıştır. Davalı vekili, tanınan kesin süre dışında oturum sırasında delil listesini sunmuş ve aynı gün, gösterdikleri tanıkların hazır bulunduğunu da ifade etmiştir. Bu durumda celse talikine sebep olunmamıştır. O halde, davalı vekili tanıklarını hazır ettiğini bildirdiğine göre bildirilen bu tanıklar dinlenilerek, tüm deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekir.

DAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Mahkemece, davalı vekiline 27.04.2011 tarihli oturumda delillerini bildirmek, tanık göstermesi halinde hangi hususta dinlenecekleri hususunda açıklamada bulunmak üzere otuz gün kesin mehil verilmiş, duruşma 27.06.2011 gününe bırakılmıştır. Davalı vekili, tanınan kesin süre dışında 27.06.2011 günü oturum sırasında delil listesini sunmuş ve aynı gün, gösterdikleri tanıkların hazır bulunduğunu da ifade etmiştir. Bu durumda celse talikine sebep olunmamıştır. O halde, davalı vekili tanıklarını hazır ettiğini bildirdiğine göre bildirilen bu tanıklar dinlenilerek, tüm deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeyle hüküm tesisi doğru bulunmamıştır.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA, bozma sebebine göre diğer yönlere ilişkin temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 10.09.2012 gününde oybirliğiyle karar verildi.

YARGITAY

21. HUKUK DAİRESİ

E. 2012/16743

K. 2012/22172

T. 5.12.2012

• İDARİ PARA CEZASI VE PRİM BORCUNUN İPTALİ ( Kurumca Tahakkuk Ettirilen – Davacının İddiasının Dayanağı Olan Vakıaları Dava Dilekçesinde Açıkladığı Halde Davanın Açılmamış Sayılmasına Karar Verilmesinin Usul ve Yasaya Aykırı Olduğu )

• VAKIALARIN DAVA DİLEKÇESİNDE YER ALMASI ( Vakıaların Dava Dilekçesinde Tutarlı ve Anlaşılabilir Şekilde Özet Halinde Yer Almasının Yeterli ve Gerekli Olduğu – Bu Eksikliğin Tamamlanması Mümkün Olduğundan Davacıya Bir Haftalık Kesin Süre Verilmesi Gerektiği )

• DAVA DİLEKÇESİNDEKİ EKSİKLİKLER ( Maddi Vakıaların Özetlerinin Tamamlanması Mümkün Olduğundan Davacıya Bir Haftalık Kesin Süre Verilmesi Gerektiği – İdari Para Cezası ve Prim Borcunun İptali )

• DELİLLERİN SONRADAN İLERİ SÜRÜLMESİ ( Yargılamayı Geciktirme Amacı Taşımıyorsa veya Süresinde İleri Sürülmemesi İlgili Tarafın Kusurundan Kaynaklanmıyorsa Mahkeme Delilin Sonradan Gösterilmesine İzin Verebileceği – İdari Para Cezası ve Prim Borcunun İptali )

• DAVANIN AÇILMAMIŞ SAYILMASI ( İdari Para Cezası ve Prim Borcunun İptali – Dava Dilekçesindeki Maddi Vakıaların Eksikliğinin Tamamlanması Mümkün Olduğundan Davacıya Bir Haftalık Kesin Süre Verilmesi Bu Süre İçinde Eksikliğin Tamamlanmaması Halinde Açılmamış Sayılması Gerektiği )

6100/m.119,318,145

ÖZET : Dava, Kurumca tahakkuk ettirilen idari para cezası ve prim borcunun iptali istemine ilişkindir. Taraflar, dilekçeleri ile birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek; delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayan bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorunda iseler de, bu eksikliğin tamamlanması mümkün olduğundan davacıya bir haftalık kesin süre verilmeli, bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılmalıdır. Somut olayda, davacının iddiasının dayanağı olan vakıaları dava dilekçesinde açıkladığı halde yerinde olmayan gerekçe ile yazılı şekilde davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Kural olarak taraflar, kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler, ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülmemesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir. Somut olayda bu hak tanınmadan davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

DAVA : Davacı, sigortasız işçi çalıştırdığı gerekçesiyle prim ve işsizlik primi işleminin iptaline karar verilmesini istemiştir.

Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.

Hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve tetkik hakimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi:

KARAR : Dava, Kurumca tahakkuk ettirilen idari para cezası ve prim borcunun iptali istemine ilişkindir.

Mahkemece, dava dilekçesinin HMK’nın 119. maddesinin 1. fıkrasının ( e ) ve ( f ) bentlerinde yer alan hususları içermediği ve Yasa’nın 318.maddesine göre delillerin ikame edilmediği gerekçesiyle davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.

01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı HMK’nın “Dava Dilekçesinin İçeriği” başlıklı 119. maddesine göre dava dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:

a ) Mahkemenin adı.

b ) Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri.

c ) Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası.

ç ) Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri.

ç ) Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri.

d ) Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.

e ) İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.

f ) Dayanılan hukuki sebepler.

ğ ) Açık bir şekilde talep sonucu.

g ) Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.

Birinci fıkranın ( a ), ( d ), ( e ), ( f ) ve ( g ) bentleri dışında kalan hususların eksik olması halinde, hakim davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılır.

HMK’nın 318. maddesine göre taraflar dilekçeleri ile birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek; ellerinde bulunan delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunulabilmesini sağlayan bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorundadır.

HMK’nın 119/2 maddesinde birinci fıkranın ( a ), ( d ), ( e ), ( f ) ve ( g ) bentlerinde yer alan hususların eksik olması halinde ne şekilde karar verileceğine dair bir düzenleme bulunmadığından bu hallerde mahkemenin ne şekilde karar vermesi gerektiği sorusunun yanıtı Yasa’nın diğer hükümleri de gözönünde tutularak belirlenmelidir.

HMK’nın 119/e bendine göre “Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri” dava dilekçesinde bulunmalıdır. Somut olayda davacı, iddiasının dayanağı olan vakıaları dava dilekçesinde açıklamıştır. Vakıalar davanın gerçek sebebi ve temeli olup HMK’nın 119. maddenin ( e ) bendine göre vakıaların dava dilekçesinde tutarlı ve anlaşılabilir şekilde özet halinde yer alması yeterli ve gereklidir. Yasa metninde yer alan “vakıaların sıra numarası altında açık özetleri” ile amaçlanan da budur.

Öte yandan, vakıaların dava dilekçesinde bulunmaması halinde dahi bu eksikliğin tamamlanması mümkün olduğundan Yasa’nın 119/2 maddesine kıyasen davacıya bir haftalık kesin süre verilmeli, bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılmalıdır. HMK’nın 119/e bendinde yer alan hüküm ile davaların usul ekonomisi ilkesine uygun bir biçimde makul bir sürede sonuçlanması amaçlandığından tamamlanması mümkün bir eksiklik bulunması halinde davanın açılmamış sayılması yerine bu eksikliği tamamlaması için davacıya kesin süre verilmesi hukuk devletine ve yasa koyucunun amacına daha uygun olacaktır.

Somut olayda, davacının iddiasının dayanağı olan vakıaları dava dilekçesinde açıkladığı halde yerinde olmayan gerekçe ile yazılı şekilde davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

HMK’nın 119. maddesinin ( f ) bendinde ve 318. maddesinde tarafların dilekçeleri ile birlikte, tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek; ellerinde bulunan delillerini dilekçelerine eklemek ve başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için de bunların bulunabilmesini sağlayan bilgilere dilekçelerinde yer vermek zorunda oldukları belirtilmiş ise de bu eksikliğin tamamlanması mümkün olduğundan Yasa’nın 119/2 maddesine kıyasen davacıya bir haftalık kesin süre verilmeli, bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılmalıdır. Öte yandan HMK’nın 322. maddesine göre basit yargılama usulüne tabi davalarda uygulanma yeri bulunan HMK’nın 145. maddesine göre kural olarak taraflar, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler ancak bir delilin sonradan ileri sürülmesi yargılamayı geciktirme amacı taşımıyorsa veya süresinde ileri sürülememesi ilgili tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa, mahkeme o delilin sonradan gösterilmesine izin verebilir.

Somut olayda, davacıya ( f ) bendinde yer alan eksikliği HMK’nın 119/2 maddesine göre kendisine verilecek kesin süre içerisinde tamamlama imkanı tanınmadan ve davacının HMK’nın 145. maddesine göre sonradan delil ileri sürme hakkı bulunduğu da düşünülmeden yerinde olmayan gerekçe ile yazılı şekilde davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

O halde davacının bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

SONUÇ : Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 05.12.2012 gününde oybirliğiyle karar verildi.

T.C.
YARGITAY
2. HUKUK DAİRESİ
E. 2016/6862
K. 2017/557
T. 17.1.2017

* İKİ HAFTALIK KESİN SÜREDEN SONRA BİLDİRİLEN TANIKLARIN DİNLENMESİ (Davanın Kabulüyle Tarafların Boşanmalarına Karar Verildiği/Davacı Kadın Dava Dilekçesinde Boşanma Sebebi Olarak İleri Sürdüğü Vakıaları Bildirdikten Sonra Bu Vakıaları Hangi Delille İspatlayacağını Belirtmediği Dava Dilekçesinde Tanık Deliline Dayanmadığına Göre Dayanılmayan Delilin Bildirilmesi İçin Ön İnceleme Aşamasında Verilen Sürenin Sonuç Doğurmayacağı)

* DAYANILMAYAN DELİLİN BİLDİRİLMESİ İÇİN ÖN İNCELEME AŞAMASINDA VERİLEN SÜRENİN SONUÇ DOĞURMAYACAĞI (Davacı Kadın Dava Dilekçesinde Boşanma Sebebi Olarak İleri Sürdüğü Vakıaları Bildirdikten Sonra Bu Vakıaları Hangi Delille İspatlayacağını Belirtmemiş Dava Dilekçesinde Tanık Deliline Dayanmadığı/Davacının Süresinde Bildirmediği Tanıklarının Beyanları Kusur Belirlemesinde Dikkate Alınamayacağı – Davalıya Yüklenecek Kusurlu Bir Davranış İspatlanamadığından Davanın Reddedileceği/Boşanma)

* BOŞANMA (Ön İnceleme Duruşmasında Davacı Kadına “Tanık Deliline Dayanmış Olmakla Tanık İsim ve Adreslerini Yazılı Olarak İki Hafta İçerisinde Bildirmesi” Yönünde Süre Verildiği ve Davacının İki Haftalık Kesin Süre Geçtikten Sonra Bildirdiği Tanıklar Dinlenerek Davanın Kabulüyle Tarafların Boşanmalarına Karar Verildiği/Davacı Kadın Dava Dilekçesinde Boşanma Sebebi Olarak İleri Sürdüğü Vakıaları Bildirdikten Sonra Bu Vakıaları Hangi Delille İspatlayacağını Belirtmediği Dava Dilekçesinde Tanık Deliline Dayanmadığına Göre Dayanılmayan Delilin Bildirilmesi İçin Ön İnceleme Aşamasında Verilen Sürenin Sonuç Doğurmayacağı)
6100/m.119/1-f,140/5,141,145

ÖZET : Dava dilekçesi davalı erkeğe 05.03.2015 tarihinde tebliğ edilmiş, davalı cevap dilekçesi sunmamış, tarafların katıldıkları 26.05.2015 tarihli ön inceleme duruşmasında davacı kadına “tanık deliline dayanmış olmakla, tanık isim ve adreslerini yazılı olarak iki hafta içerisinde bildirmesi” yönünde süre verilmiş ve davacının iki haftalık kesin süre geçtikten sonra 20.08.2015 tarihli dilekçesinde bildirdiği tanıklar dinlenerek davanın kabulüyle tarafların boşanmalarına karar verilmiştir. Davacı kadın dava dilekçesinde boşanma sebebi olarak ileri sürdüğü vakıaları bildirdikten sonra bu vakıaları hangi delille ispatlayacağını belirtmemiştir.

Davacı kadın dava dilekçesinde tanık deliline dayanmadığına göre, dayanılmayan delilin bildirilmesi için ön inceleme aşamasında verilen süre sonuç doğurmaz ve davacının süresinde bildirmediği tanıklarının beyanları kusur belirlemesinde dikkate alınamaz. Gerçekleşen bu durum karşısında mahkemece; yukarda açıklanan sebeplerle davalıya yüklenecek kusurlu bir davranış ispatlanamadığından davanın reddine karar verilmesi gerektiği halde, boşanma davasının kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.

DAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarda tarihi ve numarası gösterilen hüküm temyiz edilerek; temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenilmekle; duruşma için belirlenen 17.01.2016 günü duruşma için tayin olunan tebligata rağmen taraflar adına gelen olmadı. İşin incelenerek karara bağlanması için duruşmadan sonraya bırakılması uygun görüldü. Bugün dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Hukuk Muhakemeleri Kanununun 119/l-(f) hükmü uyarınca, gerek yazılı gerekse basit yargılama usulünde, iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin, dava dilekçesinde belirtilmesi gerekir. Delillerin bildirilmesi hakkındaki bu düzenleme, Hukuk Muhakemeleri Kanunun’da kabul edilen somutlaştırma yükünün de bir gereğidir. Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe; ön inceleme aşamasında ise ancak karşı tarafın açık muvafakati ile iddia veya savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilirler. Ön inceleme duruşmasına taraflardan biri mazeretsiz olarak gelmezse, gelen taraf onun muvafakati aranmaksızın iddia veya savunamasını genişletebilir yahut değiştirebilir.

Ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra iddia veya savunma genişletilemez yahut değiştirilemez. İddia ve savunmanın genişletilip değiştirilmesi konusunda ıslah ve karşı tarafın açık muvafakati hükümleri saklıdır (HMK m. 141). Ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir.

Bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi hâlinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir (HMK m. 140/5). Bu madde metninde vurgulanması gereken husus “dilekçelerinde gösterdikleri” ibaresinin kullanılmış olmasıdır. Taraflar, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler (HMK m. 145).

Dava dilekçesi davalı erkeğe 05.03.2015 tarihinde tebliğ edilmiş, davalı cevap dilekçesi sunmamış, tarafların katıldıkları 26.05.2015 tarihli ön inceleme duruşmasında davacı kadına “tanık deliline dayanmış olmakla, tanık isim ve adreslerini yazılı olarak iki hafta içerisinde bildirmesi” yönünde süre verilmiş ve davacının iki haftalık kesin süre geçtikten sonra 20.08.2015 tarihli dilekçesinde bildirdiği tanıklar dinlenerek davanın kabulüyle tarafların boşanmalarına karar verilmiştir.

Davacı kadın dava dilekçesinde boşanma sebebi olarak ileri sürdüğü vakıaları bildirdikten sonra bu vakıaları hangi delille ispatlayacağını belirtmemiştir. Davacı kadın dava dilekçesinde tanık deliline dayanmadığına göre, dayanılmayan delilin bildirilmesi için ön inceleme aşamasında verilen süre sonuç doğurmaz ve davacının süresinde bildirmediği tanıklarının beyanları kusur belirlemesinde dikkate alınamaz (HGK 20.04.2016 tarih 2014/695 ve 2016/522 karar sayılı kararı). Gerçekleşen bu durum karşısında mahkemece; yukarda açıklanan sebeplerle davalıya yüklenecek kusurlu bir davranış ispatlanamadığından davanın reddine karar verilmesi gerektiği halde, boşanma davasının kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.

SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarda gösterilen sebeple BOZULMASINA, temyiz peşin harcının istenmesi halinde yatırana iadesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere oybirliğiyle karar verildi.

T.C.

Yargıtay

11. Hukuk Dairesi

K.T.: 14.02.2019

E: 2017/2197

K: 2019/1177

Taraflar arasında görülen davada … 1. Asliye Hukuk Mahkemesince bozmaya uyularak verilen …/03/2016 tarih ve 2015/481-2016/100 sayılı kararın duruşmalı olarak incelenmesi taraf vekilleri tarafından istenmiş olduğu anlaşılmakla, duruşma için belirlenen …/02/2019 günü tebligata rağmen gelen olmadığı yoklama ile anlaşıldı, duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:

Davacı vekili, müvekkilinin….’da ikamet edip, aynı zamanda ticari faaliyette bulunan bir tacir olduğunu,….’da özel bir bankadan kredi talebinde bulunduğunda isminin bankalararası merkezi sistemde borçlarını ödemeyenlerin listesinde bulunduğu bilgisi verilerek kredi talebinin reddedildiğini, yapılan araştırma sonrası müvekkiline davalı bankanın … … Şubesi’nde kredi kullandırıldığını tespit ettiklerini, bu şubede müvekkilinin kesinlikle işlemlerinin bulunmadığını, müvekkilinin adı kullanılarak sahte imza atılmak sureti ile kimliği belirsiz kişilerin kredi kullandıklarını buna rağmen davalı banka tarafından müvekkili hakkında sahte evrak tanzim ederek dolandırıcılık yapma suçu ile … Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulduğunu, davacının şeref ve haysiyeti ile oynandığını, ayrıca kredi borcunun kendisine ait olmadığını tespit etmek için … 1. Asliye Ticaret Mahkemesinde menfi tespit davası açmak zorunda kaldıklarını, yapılan soruşturma sonrası müvekkilinin sözleşmede imzası bulunmadığının tespit edilip takipsizlik kararı verildiğini, neticede davacının yüz kızartıcı bir suç ile itham edilmesinin kişilik haklarını zedelediğini, aile ve çevresi ile olan ilişkilerinin bozulduğunu, bu dönemde kredi kullanamamaktan dolayı ortağı olduğu iki şirketteki hisselerini devretmek zorunda kalıp zarara uğradığını ileri sürerek, 5.000,00 TL maddi, 40.000,00 TL manevi tazminatın ….02.2005 tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, kredi kullandırılırken istenen evrakların bankaya bizzat kredi talep eden tarafından sunulduğunu, sözleşme kurulurken müşterilerin nüfus cüzdan bilgilerinin kendilerinden alındığını, banka çalışanının kriminal uzman gibi imza incelemesi yapamayacağını, bankanın kredi borcu ödenmediği için takip yapmasının ve ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunmasının kanuni hakkını kullanmak olduğunu ve bundan dolayı tazminatla sorumlu tutulamayacağını savunarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Mahkemece uyulan bozma ilamı doğrultusunda, davacının bankacılık işlemlerinden kaynaklanan maddi ve manevi zararının tazmini amacıyla eldeki davayı açtığı davalı bankanın kurumsal kişiliğe ve araştırma organlarına sahip olmasına rağmen, özen yükümlülüğüne aykırı davranarak sahte evraklarla düzenlenen kredi sözleşmesi çerçevesinde verilen kredinin geri ödenmesi için davacı aleyhine başlattığı icra takibi ve açılan menfi tespit davası nedeniyle davacıyı vekalet ücreti ve yargılama gideri ödemek durumunda bıraktığı davacıyı maddi ve manevi zarara uğrattığı davacı vekilinin …/03/2016 tarihli duruşmadaki beyanına göre davacının 5.000,00 TL maddi tazminat isteminin ….000,00 TL’sinin yargılama gideri ve vekalet ücretine, ….000,00 TL’sinin ise kredi alacağından dolayı kaybedilen kâr mahkumiyetine ilişkin olduğu davacının kâr mahrumiyetine ilişkin maddi zararının varlığını ispatlayamadığı yargılama gideri ve vekalet ücretine ilişkin maddi zararının ise davalı kurum tarafından … …. İcra Müdürlüğünün 2009/9857 Esas sayılı dosyası ile başlatılan takip nedeniyle ödendiği bu talebin konusuz kaldığı gerekçesi ile davacının yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi zarar talebi karşılandığından bu talep konusuz kaldığından yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi tazminat talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına, davacının kâr mahrumiyetine ilişkin maddi tazminat talebinin ispatlanamadığından reddine, davacının manevi tazminat talebinin kısmen kabul kısmen reddi ile 5.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihi olan 16/03/2007 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.

Kararı, taraf vekilleri temyiz etmiştir.

1-Dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı gereğince hüküm verilmiş olmasına ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davalı banka vekilinin bütün temyiz itirazları yerinde değildir.

…-Dava, bankacılık işleminden kaynaklanan maddi-manevi zararın tazmini istemine ilişkindir.

Mahkemece davacının yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi tazminat taleplerinin, davalı tarafça karşılandığı gerekçesi ile bu zarar kalemleri hakkında dava konusuz kaldığından karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir. Ancak, dosyada mevcut dava dilekçesi, delil listesi, davacı vekili tarafından dosyaya ibraz edilen 09.06.2009 tarihli ”…maddi kayıplarla ilgili beyanlarımız” başlıklı dilekçe kapsamı, davacı vekilinin 01…..2015 tarihli 1. celse, ….03.2016 tarihli 4. celsede alınan beyanları birlikte değerlendirildiğinde, davaya konu yargılama gideri ve vekalet ücretine ilişkin taleplerin, davacı tarafından davalı banka aleyhine açılan menfi tespit davası sonucu mahkemece davacı yararına hükmedilen vekalet ücreti ve davalıdan tahsiline karar verilen yargılama giderlerine ilişkin olmadığı, davacı ile vekili arasında yapılan vekalet sözleşmesi ve yapılan masraflara (yol masrafları vs.) ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, davacının talebine yanlış anlam verilerek, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamıştır.

Öte yandan, manevi tazminat zarara uğrayanda manevi huzuru gerçekleştirecek ve tazminata benzer bir fonksiyonu da olan özgün bir nitelik taşımakta olup, bir ceza olmadığı gibi, mamelek hukukuna ilişkin zararın karşılanmasını da amaç edinmemiştir. Zarar görenin zenginleşmemesi, zarar sorumlusunun da fakirleşmemesi gerekmektedir. O halde, bu tazminatın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Bunlar her olaya göre değişebileceğinden, hakim bu konuda takdir hakkını kullanır iken ona etkili olan nedenleri de karar yerinde objektif ölçülere göre isabetli bir biçimde göstermelidir.

Somut olayda, dosya kapsamından da anlaşıldığı üzere davacının icra takibine, ceza soruşturmasına muhatap olması, bu süreçte kredi notunun olumsuz duruma gelmesi karşısında, mahkemece, hükmedilen 5.000 TL manevi tazminat miktarı, ne somut olayın özelliklerine, ne davacının olaylardan etkileniş derecesine, ne de paranın alım gücüne uygun düşmeyecek şekilde az olup, davacı yararına daha tatminkar ve adalete uygun, makul bir manevi tazminat takdir edilmek üzere, kararın bu sebeple de davacı yararına bozulması gerekmiştir.

SONUÇ: Yukarıda (1) nolu bentte açıklanan nedenlerle davalı banka vekilinin temyiz itirazlarının reddine, (…) nolu bentte açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün temyiz eden davacı yararına BOZULMASINA, aşağıda yazılı bakiye 255,55 TL temyiz ilam harcının temyiz eden davalıdan alınmasına, ödediği peşin temyiz harcının isteği halinde temyiz eden davacıya iadesine, 14/02/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.,

T.C.

Yargıtay

11. Hukuk Dairesi

K.T.: 14.02.2019

E: 2017/2197

K: 2019/1177

Taraflar arasında görülen davada … 1. Asliye Hukuk Mahkemesince bozmaya uyularak verilen …/03/2016 tarih ve 2015/481-2016/100 sayılı kararın duruşmalı olarak incelenmesi taraf vekilleri tarafından istenmiş olduğu anlaşılmakla, duruşma için belirlenen …/02/2019 günü tebligata rağmen gelen olmadığı yoklama ile anlaşıldı, duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:

Davacı vekili, müvekkilinin….’da ikamet edip, aynı zamanda ticari faaliyette bulunan bir tacir olduğunu,….’da özel bir bankadan kredi talebinde bulunduğunda isminin bankalararası merkezi sistemde borçlarını ödemeyenlerin listesinde bulunduğu bilgisi verilerek kredi talebinin reddedildiğini, yapılan araştırma sonrası müvekkiline davalı bankanın … … Şubesi’nde kredi kullandırıldığını tespit ettiklerini, bu şubede müvekkilinin kesinlikle işlemlerinin bulunmadığını, müvekkilinin adı kullanılarak sahte imza atılmak sureti ile kimliği belirsiz kişilerin kredi kullandıklarını buna rağmen davalı banka tarafından müvekkili hakkında sahte evrak tanzim ederek dolandırıcılık yapma suçu ile … Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulduğunu, davacının şeref ve haysiyeti ile oynandığını, ayrıca kredi borcunun kendisine ait olmadığını tespit etmek için … 1. Asliye Ticaret Mahkemesinde menfi tespit davası açmak zorunda kaldıklarını, yapılan soruşturma sonrası müvekkilinin sözleşmede imzası bulunmadığının tespit edilip takipsizlik kararı verildiğini, neticede davacının yüz kızartıcı bir suç ile itham edilmesinin kişilik haklarını zedelediğini, aile ve çevresi ile olan ilişkilerinin bozulduğunu, bu dönemde kredi kullanamamaktan dolayı ortağı olduğu iki şirketteki hisselerini devretmek zorunda kalıp zarara uğradığını ileri sürerek, 5.000,00 TL maddi, 40.000,00 TL manevi tazminatın ….02.2005 tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, kredi kullandırılırken istenen evrakların bankaya bizzat kredi talep eden tarafından sunulduğunu, sözleşme kurulurken müşterilerin nüfus cüzdan bilgilerinin kendilerinden alındığını, banka çalışanının kriminal uzman gibi imza incelemesi yapamayacağını, bankanın kredi borcu ödenmediği için takip yapmasının ve ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunmasının kanuni hakkını kullanmak olduğunu ve bundan dolayı tazminatla sorumlu tutulamayacağını savunarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Mahkemece uyulan bozma ilamı doğrultusunda, davacının bankacılık işlemlerinden kaynaklanan maddi ve manevi zararının tazmini amacıyla eldeki davayı açtığı davalı bankanın kurumsal kişiliğe ve araştırma organlarına sahip olmasına rağmen, özen yükümlülüğüne aykırı davranarak sahte evraklarla düzenlenen kredi sözleşmesi çerçevesinde verilen kredinin geri ödenmesi için davacı aleyhine başlattığı icra takibi ve açılan menfi tespit davası nedeniyle davacıyı vekalet ücreti ve yargılama gideri ödemek durumunda bıraktığı davacıyı maddi ve manevi zarara uğrattığı davacı vekilinin …/03/2016 tarihli duruşmadaki beyanına göre davacının 5.000,00 TL maddi tazminat isteminin ….000,00 TL’sinin yargılama gideri ve vekalet ücretine, ….000,00 TL’sinin ise kredi alacağından dolayı kaybedilen kâr mahkumiyetine ilişkin olduğu davacının kâr mahrumiyetine ilişkin maddi zararının varlığını ispatlayamadığı yargılama gideri ve vekalet ücretine ilişkin maddi zararının ise davalı kurum tarafından … …. İcra Müdürlüğünün 2009/9857 Esas sayılı dosyası ile başlatılan takip nedeniyle ödendiği bu talebin konusuz kaldığı gerekçesi ile davacının yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi zarar talebi karşılandığından bu talep konusuz kaldığından yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi tazminat talebi hakkında karar verilmesine yer olmadığına, davacının kâr mahrumiyetine ilişkin maddi tazminat talebinin ispatlanamadığından reddine, davacının manevi tazminat talebinin kısmen kabul kısmen reddi ile 5.000,00 TL manevi tazminatın dava tarihi olan 16/03/2007 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.

Kararı, taraf vekilleri temyiz etmiştir.

1-Dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı gereğince hüküm verilmiş olmasına ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davalı banka vekilinin bütün temyiz itirazları yerinde değildir.

…-Dava, bankacılık işleminden kaynaklanan maddi-manevi zararın tazmini istemine ilişkindir.

Mahkemece davacının yargılama gideri ve vekalet ücreti alacağına ilişkin maddi tazminat taleplerinin, davalı tarafça karşılandığı gerekçesi ile bu zarar kalemleri hakkında dava konusuz kaldığından karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir. Ancak, dosyada mevcut dava dilekçesi, delil listesi, davacı vekili tarafından dosyaya ibraz edilen 09.06.2009 tarihli ”…maddi kayıplarla ilgili beyanlarımız” başlıklı dilekçe kapsamı, davacı vekilinin 01…..2015 tarihli 1. celse, ….03.2016 tarihli 4. celsede alınan beyanları birlikte değerlendirildiğinde, davaya konu yargılama gideri ve vekalet ücretine ilişkin taleplerin, davacı tarafından davalı banka aleyhine açılan menfi tespit davası sonucu mahkemece davacı yararına hükmedilen vekalet ücreti ve davalıdan tahsiline karar verilen yargılama giderlerine ilişkin olmadığı, davacı ile vekili arasında yapılan vekalet sözleşmesi ve yapılan masraflara (yol masrafları vs.) ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, davacının talebine yanlış anlam verilerek, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamıştır.

Öte yandan, manevi tazminat zarara uğrayanda manevi huzuru gerçekleştirecek ve tazminata benzer bir fonksiyonu da olan özgün bir nitelik taşımakta olup, bir ceza olmadığı gibi, mamelek hukukuna ilişkin zararın karşılanmasını da amaç edinmemiştir. Zarar görenin zenginleşmemesi, zarar sorumlusunun da fakirleşmemesi gerekmektedir. O halde, bu tazminatın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Bunlar her olaya göre değişebileceğinden, hakim bu konuda takdir hakkını kullanır iken ona etkili olan nedenleri de karar yerinde objektif ölçülere göre isabetli bir biçimde göstermelidir.

Somut olayda, dosya kapsamından da anlaşıldığı üzere davacının icra takibine, ceza soruşturmasına muhatap olması, bu süreçte kredi notunun olumsuz duruma gelmesi karşısında, mahkemece, hükmedilen 5.000 TL manevi tazminat miktarı, ne somut olayın özelliklerine, ne davacının olaylardan etkileniş derecesine, ne de paranın alım gücüne uygun düşmeyecek şekilde az olup, davacı yararına daha tatminkar ve adalete uygun, makul bir manevi tazminat takdir edilmek üzere, kararın bu sebeple de davacı yararına bozulması gerekmiştir.

SONUÇ: Yukarıda (1) nolu bentte açıklanan nedenlerle davalı banka vekilinin temyiz itirazlarının reddine, (…) nolu bentte açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün temyiz eden davacı yararına BOZULMASINA, aşağıda yazılı bakiye 255,55 TL temyiz ilam harcının temyiz eden davalıdan alınmasına, ödediği peşin temyiz harcının isteği halinde temyiz eden davacıya iadesine, 14/02/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.